| dr Agnieszka Sikora, producentka Tygodnia Kosmicznego |
Dziesiątym tygodniem w ramach 50 Tygodni w Mieście Nauki był Tydzień Kosmiczny (4–10 marca 2024 roku).
Wydarzenie rozpoczęliśmy wykładem otwierającym poświęconym ochronie ciemnego nieba i warsztatami teleskopowymi, które odbywały się w rektoracie Uniwersytetu Śląskiego oraz na deptaku przed budynkiem. Wydarzenie cieszyło się dużym zainteresowanie uczniów i uczennic zarówno klas młodszych szkoły podstawowej, jak i młodzieży klas licealnych. Aktywności poprowadzili przedstawiciele Stowarzyszenia POLARIS – OPP z Sopotni Wielkiej. Wieczorem zaprosiliśmy natomiast do kawiarni Miejscownik w Katowicach, gdzie odbył się panel dyskusyjny z twórcami science fiction poświęcony zagadnieniu poszukiwań pozaziemskich cywilizacji. W rozmowie wzięli udział: Michał Kłodawski, dr hab. Leszek P. Błaszkiewicz, prof. UWM, Anna Końtoch i Michał Cholewa. Partnerem spotkania był Śląski Klub Fantastyki.
W drugim dniu można było wziąć udział w warsztatach poświęconych selekcji psychologicznej do misji kosmicznych i dowiedzieć się, jakie cechy psychiczne i intelektualne należy mieć, aby zostać astronautą. Wydarzenie odbyło się w Kato Science Corner, a poprowadziły je dr Agnieszka Skorupa, psycholożka z UŚ specjalizująca się w analizie zachowania człowieka w sytuacjach ekstremalnych, np. podczas wypraw polarnych czy pobytów w analogowych habitatach marsjańskich lub księżycowych, oraz Agnieszka Szczotka, studentka psychologii, analogowa astronautka podczas misji Hestia II w habitacie LunAres. W nocy na tarasie obserwatorium astronomicznego Planetarium – Śląskiego Parku Nauki była również okazja do obserwacji nieba za pomocą profesjonalnych przyrządów.
Kolejnego dnia ponownie spotkaliśmy się w Planetarium – Śląskim Parku Nauki, gdzie dla tłumnie przybyłych miłośników kosmosu przygotowaliśmy warsztaty, wykłady i start misji stratosferycznej. Uczniowie i uczennice samodzielnie mogli zbudować nadajnik SSTV, za pomocą którego odbywała się transmisja obrazów z balonu stratosferycznego podczas jego lotu w kosmos. Młodsi uczestnicy warsztatów mogli zbudować własny model misji stratosferycznej i dowiedzieć się, jak przebiega proces przygotowania takiej misji – od konstrukcji, przez wyważanie balonów aż po obliczanie parametrów niezbędnych do wyniesienia misji na odpowiednią wysokość. Uczestnicy wydarzenia mogli także wysłuchać wykładu Damiana Dąbrowskiego, kierownika stacji meteorologicznej Planetarium – Śląskiego Parku Nauki i znanego autora prognoz pogody dla województwa śląskiego.
Gwoździem programu trzeciego dnia Tygodnia Kosmicznego był jednak start balonu stratosferycznego, który przygotowali przedstawiciele Stowarzyszenia WroSpace. Balon z zawieszką EMNK 2024 wzniósł się na wysokość 38 292 m n.pm. i przesłał na Ziemię spektakularne zdjęcia i filmy. Start balonu był połączony również z eksperymentem naukowym, który przygotowali członkowie Koła Naukowego Genome Guardians z Wydziału Nauk Przyrodniczych UŚ. W balonie umieszczony został materiał roślinny, który po udanym locie zostanie odzyskany i zostanie przeanalizowany, aby sprawdzić czy lot balonem stratosferycznym wpłynął na parametry morfologiczne i fizjologiczne analizowanych genotypów. Dzień zakończyło spotkanie Astronomy on Tap, które odbyło się w katowickim klubie Hipnoza. Była to okazja do rozmowy o czarnych dziurach, planetach pozasłonecznych, satelitach i badaniach prowadzonych przez Europejską Agencję Kosmiczną.
7 marca przygotowaliśmy cykl warsztatów dla uczniów i uczennic Szkoły Podstawowej nr 3 im. Janusza Korczaka w Czeladzi. Młodsze dzieci uczyły się budować kosmiczne rakiety, poznawały planety Układu Kosmicznego i Księżyc, spotkały również Paxiego, maskotkę Europejskiej Agencji Kosmicznej. Starsi uczniowie i uczennice dowiedzieli się natomiast, jak rozpocząć karierę w sektorze kosmicznym. Warsztaty odbyły się dzięki współpracy z Centrum Nauki Kopernik, w ramach programu ESERO-Polska.
Tego samego dnia w Centrum Informacji Naukowej i Bibliotece Akademickiej odbyło się spotkanie poświęcone meteorytom. Prelekcję i pokaz poprowadził Kazimierz Mazurek, jeden z założycieli Polskiego Towarzystwa Meteorytowego.
Kolejny dzień, 8 marca, również wypełniały warsztaty, które odbywały się w Instytucie Informatyki Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu oraz w Bibliotece Śląskiej w Katowicach. Były skierowane nie tylko do uczniów i uczennic, ale również nauczycieli fizyk i geografii. Warsztaty odbyły się również dzięki współpracy z Centrum Nauki Kopernik, w ramach programu ESERO-Polska.
Dzień Kobiet zakończył pokaz filmu Proxima poprzedzony dyskusją „Kobiety w Kosmosie”. Wydarzenie odbyło się w Kinie Kosmos. W panelu udział wzięły Justyna Średzińska (ESERO), dr inż. Anna Chrobry (Airbus Defence and Space), dr Milena Ratajczak (Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego, Fundacja New Space, kuratorka Tygodnia Kosmicznego), Anna Ambroszkiewicz (ESA EAC Communication Team). Spotkanie poprowadził: Jan Pomierny (Fundacja New Space, kurator Tygodnia Kosmicznego).
W sobotę ponownie spotkaliśmy się w Planetarium – Śląskim Parku Nauki, gdzie cały dzień odbywało się wydarzenie pod nazwą „Nauka jest kobietą”. W cyklu wykładów wystąpiły wybitne badaczki związane z przemysłem kosmicznych i badaniami kosmosu: dr Anna Fogtman (Europejskie Centrum Astronautów, Niemcy), dr Aleksandra Hamanowicz (Space Telescope Science Institute w Baltimore, USA), Agata Szkodzińska (Planetarium – Śląski Park Nauki), dr Anna Łosiak (PAN), Wiktoria Dziaduła (Extremo Technologies). Tłumnie przybyłym gościom towarzyszyły również pokazy łazika marsjańskiego Phoenix III z Politechniki Śląskiej oraz studenckiego programu kosmicznego Koła Naukowego „Silesian Aerospace Technologies” – również z Politechniki Śląskiej.
Dzień zakończył się spotkaniem z gościem specjalnym Tygodnia Kosmicznego – dr. inż. Sławoszem Uznańskim, które odbyło się w siedzibie NOSPR. Była to wyjątkowa szansa na poznanie kosmicznego świata zza kulis. Uczestnicy dowiedzieli się, jak zostać astronautą, jak wygląda przygotowanie do lotu w kosmos, dlaczego eksploracja kosmosu jest tak ważna dla ludzkości, a także co Sławosz Uznański zamierza robić w kosmosie, w tym jakiej muzyki będzie tam słuchał. Spotkanie poprowadził Jarosław Juszkiewicz.
Astronauta projektowy ESA w niedzielny poranek poprowadził trening na stadionie Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach. Demonstrował, jakie wymagania sprawnościowe muszą spełnić astronauci. Rozgrzewkę przed biegiem przeprowadziły instruktorki Centrum Wychowania Fizycznego i Sportu UŚ. W sportowym poranku wzięli udział: rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab. Ryszard Koziołek, studenci i pracownicy katowickich uczelni oraz mieszkańcy miasta.
Tydzień Kosmiczny zakończyliśmy w Planetarium – Śląskim Parku Nauki, gdzie odbyły się Gala Finałowa LXVII Olimpiady Astronomicznej oraz finał konkursu Direction: Space. Podczas gali finałowej poznaliśmy najzdolniejszym młodych laureatów olimpiady – laureatem pierwszego miejsca został Piotr Jędrzejczyk, uczeń V Liceum Ogólnokształcącego im. Augusta Witkowskiego w Krakowie. Dowiedzieliśmy się również, kto zwyciężył w konkursie Direction: Space zainicjowanym przez astronautę projektowego ESA dr. inż. Sławosza Uznańskiego. Uczestnicy konkursu mieli za zadanie opracować koncepcje eksperymentów możliwych do przeprowadzenia na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Ogłaszając wyniki konkursu, gość specjalny Tygodnia Kosmicznego stwierdził, że przebiegał na bardzo wysokim poziomie, a laureatami zostały: projekt GraviTE (Gravity-free Tissue Engineering) przygotowany przez studentów Koła Naukowego AGH Space Systems, projekt HematopoiesISS, realizowany przez studentów Śląskiego Uniwersytetu Medycznego i Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz projekt L(aser) A(mplitude) S(timulated) P(lant) A(griculture) – LASPA, przygotowany przez drużynę GrowLight związaną z Politechniką Warszawską. Organizatorami konkursu byli Fundacja Empiria i Wiedza oraz Fundacja New Space, we współpracy z Direction Earth/Space — inicjatywą Europejskiej Agencji Kosmicznej.
Wydarzenia Tygodnia Kosmicznego zgromadziły wielu miłośników kosmosu. W wykładach, warsztatach, spotkaniach, panelach dyskusyjnych i pokazach wzięło udział ponad 2200 osób. Aktywności odbywały się nie tylko w Katowicach, ale również w Sosnowcu, Czeladzi i Chorzowie. Były skierowane do różnych grup wiekowych i profesji, od dzieci i młodzieży szkolnej po seniorów. Największym zainteresowaniem cieszyły się spotkania z astronautą projektowym Europejskiej Agencji Kosmicznej dr. inż. Sławoszem Uznańskim i start misji balonu stratosferycznego. Wydarzenie odbywało się w ramach obchodów Europejskiego Miasta Nauki, które potrwają przez cały 2024 rok.
Powiązane treści
- Strona Tygodnia Kosmicznego w Mieście Nauki
- „O budowie studenckiego łazika i wglądzie w psychikę astronauty” – artykuł o badaniach śląskich naukowców
- Film podsumowujący wydarzenie (YouTube)
- Film podsumowujący warsztaty „Astronauci poszukiwani! Selekcja psychologiczna do misji kosmicznych” (YouTube)
- Podcast na temat eksploracji i badań kosmosu (Spotify)
