Centrum Studiów Polarnych – badania lodowców i zmian klimatu
Rozwój interdyscyplinarnych badań środowiska przyrodniczego Arktyki i Antarktyki na poziomie światowym to główny cel działalności Centrum Studiów Polarnych (CSP). Realizowane w ramach jednostki projekty dostarczają m.in. danych, na podstawie których naukowcy podejmują próby przewidywania kierunku zmian klimatycznych. Arktyka okazała się jedną z tych przestrzeni, w której skutki zmian są szczególnie widoczne. Obserwacja zachodzących tam procesów pozwala m.in. szacować ilość słodkiej wody dostarczanej do środowiska w wyniku kurczenia się lodowców, która wpływa na cały ekosystem. Jest to jedno z priorytetowych zadań współczesnych badań przyrodniczych.
W ramach działalności naukowej i dydaktycznej CSP utworzyło Międzynarodową Środowiskową Szkołę Doktorską, która będzie kształcić doktorantów na najwyższym światowym poziomie. CSP funkcjonuje w ramach współpracy między Wydziałem Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego (jednostki wiodącej) z Instytutem Geofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie i Instytutem Oceanologii Polskiej Akademii Nauk w Sopocie.
Współpraca: prof. dr hab. Jacek Jania (przewodniczący Centrum Studiów Polarnych)
jacek.jania@us.edu.pl
Centrum Studiów Polarnych Uniwersytetu Śląskiego wraz z Wydziałem Nauk Przyrodniczych w ostatnich latach aktywnie pozyskuje i realizuje projekty dotyczące finansowania działań związanych z badaniami polarnymi. Do największych należą:
Finansowany z programu Horyzont 2020 realizowany w okresie 01.10.2020-30.09.2024 r. w ramach partnerstwa z Niemcami, Hiszpanią, Finlandią, Włochami, Norwegią, Niderlandami, Danią, Francją, Bułgarią, Austrią, Estonią, Portugalią, Szwecją, Wielką Brytanią, Turcją, Czechami, Islandią, Szwajcarią.
Projekt dotyczy stworzenia platformy współpracy do koordynacji działań w zakresie badań polarnych w skali europejskiej (w tym wspólna strategia działań, rozważna polityka wobec regionów polarnych, eksperckie doradztwo naukowe europejskim i narodowym gremiom decyzyjnym oraz upowszechnianie tych działań w społeczeństwie).
Finansowany z programu Mechanizm Finansowy EOG na lata 2014-2021 realizowany w okresie 08.09.2022 – 30.04.2024 r. w ramach partnerstwa z Instytutem Geofizyki Polskiej Akademii Nauk, Uniwersytetem Wrocławskim, Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetem Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie, Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza, Politechniką Warszawską, Norweskim Instytutem Polarnym, Centrum Uniwersyteckim na Svalbardzie, Norweskim Instytutem Meteorologicznym, Zintegrowanym Arktycznym Systemem Obserwacyjnym dla Svalbardu (SIOS).
Głównym celem Projektu jest stworzenie sieci pomiarowej i aparaturowej, niezbędnej do procesu kalibracji i walidacji danych teledetekcyjnych, modeli czy innych pośrednich metod badawczych, wymagających danych kalibracyjnych. Dodatkowo, duży nacisk zostanie położony na harmonizację pomiarów i standaryzację aparatury, z uwzględnieniem doposażenia do współcześnie panujących standardów. Zwieńczeniem tych starań jest transfer w czasie rzeczywistym, surowych, nieprzetworzonych danych na poziomie 0, które byłyby następnie dostępne dla szerokiej społeczności badawczej poprzez otwarte, międzynarodowe bazy danych. Realizacja przedstawionych celów wpłynie na większą ciągłość i regularność pomiarów, podnosząc jakość zarówno samych badań jak i późniejszych opracowań.
Strona projektu CRIOS – Cryosphere Integrated Observation Network on Svalbard
Zapraszamy do zapoznania się z filmem promującym Fundusze Norweskie, w którym wystąpił m.in. zespół CROIS EEA and Norway Grants, Basic Research Programme operated by National Science Centre – YouTube.
Finansowany przez Norweską Radę Badań Naukowych realizowany w okresie 01.04.2023-31.08.2024 r. w ramach partnerstwa z NORCE Norwegian Research Centre Norwegia, The Norwegian Polar Institute, The University Centre in Svalbard, Institute of Geophysics – Polish Academy of Sciences Polska.
Projekt dotyczy zbudowania długoterminowego monitoringu georadarowego i teledetekcyjnego w oparciu o już istniejącą infrastrukturę opracowaną przez SIOS, taką jak InfraNOR, SnowPilot i CRIOS, które są częścią Svalbard Observing System. Długoterminowym celem infrastruktury jest dostarczanie danych kalibracyjnych/walencyjnych dla ESA i międzynarodowych czujników satelitarnych, takich jak ROSE-L, CRISTAL, CIMR, ICESat-2, itp. Projekt będzie się koncentrował na pomiarach na stanowiskach supersite (Adventalen, Ny Alesund, Hornsund), poprzez analizę przestrzennej zmienności pokrywy śnieżnej na podstawie profili georadarowych na Svalbardzie, aby umożliwić systematyczną satelitarną teledetekcję śniegu na całym archipelagu Svalbard.
Strona projektu SIOS | sios-svalbard.org
Finansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki w programie OPUS 20. Okres realizacji: 02.07.2021 – 30.09.2024 r. Projekt realizowany jest w konsorcjum z Instytutem Geofizyki PAN oraz Instytutem Oceanologii PAN.
Ogólnym celem tego projektu jest ocena ładunku metali ciężkich odprowadzanych przez słodką wodę, głównie pochodzących z topnienia lodowców, do fiordu arktycznego (Hornsund, Spitsbergen). Stawiamy hipotezę, że dostawa metali ciężkich transportowanych wodami roztopowymi z lodowców do ekosystemu morskiego jest najważniejszym źródłem zanieczyszczeń w fiordzie, w którym znajdują się lodowce uchodzące bezpośrednio do morza.
Projekt finansowany jest ze środków Narodowego Centrum Nauki w programie Preludium. Okres realizacji: 07.02.2022 – 06.02.2025 r.
Celem projektu jest rekonstrukcja zmian zasięgu wybranych lodowców południowego Spitsbergenu w holocenie na podstawie m.in. badań geomorfologicznych, datowania radiowęglowego i metodą izotopu kosmogenicznego 10Be oraz materiałów historycznych. Projekt dostarczy informacji na temat fluktuacji lodowców w przeszłości, w tym szarż, które pozwolą na prognozę konsekwencji współczesnego ocieplenia klimatu.
Projekt finansowany jest ze środków Narodowego Centrum Nauki w programie Preludium. Okres realizacji: 01.20.2023 – 16.01.2026.
Celem projektu jest określenie, w jaki sposób zmiany klimatu wpływają na system odwadniania i bilans wodny zlewni lodowcowych w Arktyce, przy zastosowaniu modelowania hydrologicznego strefy powierzchniowej przedpola i modelowania hydrogeologicznego jego strefy podziemnej, zasilanych wodami z topnienia lodowca i opadu, co umożliwi analizy ilościowe i przestrzenne przepływu wody w zlewni, ze szczególnym uwzględnieniem roli powiększającej się pojemności przedpola lodowca w odwadnianiu i magazynowaniu wody.
Realizowany w ramach programu Wsparcie udziału polskich zespołów naukowych w międzynarodowych projektach infrastruktury badawczej, finansowany przez Ministerstwo Edukacji i Nauki w okresie 01.03.2023 – 30.09.2027 r.
Celem przedsięwzięcia jest rozwój technicznych, organizacyjnych i naukowych możliwości prowadzenia interdyscyplinarnych badań zjawisk naturalnych w Arktyce, a także harmonizacja i standaryzacja sieci monitoringowych. SIOS to międzynarodowe partnerstwo instytucji badawczych zajmujących się środowiskiem i klimatem na Svalbardzie i jego okolicach w ramach Earth System Science (ESS), który skupi się na: opracowaniu skutecznego i wysoce efektywnego systemu obserwacji, dzieleniu się najnowszą technologią, doświadczeniem oraz danymi, wzmocnieniu współpracy międzynarodowej, uzupełnieniu luki w wiedzy przy jednoczesnym zmniejszeniu negatywnego wpływu prowadzonych badań i obserwacji na środowisko naturalne.
Projekt finansowany z Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014–2021 (www.eeagrants.org).
Cele projektu skupiają się na wzmocnieniu stosunków dwustronnych między Norwegią a Polską, rozszerzeniu sieci partnerów oraz zakresu dotychczasowych działań badawczych, a także transfer wiedzy, technologii, doświadczeń i najlepszych praktyk.
Szczegółowe informacje o projekcie HarSval można znaleźć na stronie: www.harsval.eu.
Czy wiesz, że…?
Zorganizowanych zostało już ponad 50 wypraw polarnych na Spitsbergen. Naukowcy biorący udział w ekspedycjach gromadzą przede wszystkim materiały do dalszych analiz: pobierają próby oraz prowadzą monitoring stanu lodowców.
Strona Centrum Studiów Polarnych: www.polarknow.us.edu.pl.