Centrum badań obiektów Światowego Dziedzictwa UNESCO w Tarnowskich Górach
Tematem badań prowadzonych przez centrum będzie rekonstrukcja wydobycia i przetwórstwa surowców mineralnych w północnej części Wyżyny Śląskiej oraz wpływu tej działalności na środowisko przyrodnicze i krajobraz, w oparciu o źródła archeologiczne, geoarcheologiczne, paleogeograficzne, geomorfologiczne i geologiczne. Badania obejmą obiekty wpisane na Listę UNESCO oraz powiązane z nimi genezą obiekty w ich bezpośrednim otoczeniu. Przedmiotem badań będą obiekty geoarcheologiczne, formy rzeźby terenu, sekwencje osadów rzecznych i stokowych, wypełnienia osadowe korytarzy i szybów górniczych oraz zawarte w osadach artefakty, w tym drewno historyczne i obiekty wykonane przez człowieka. Badania dotyczyć będą także środowiskowych skutków dawnej działalności przemysłowej, czyli jej wpływu na rzeźbę i osady, wody powierzchniowe i podziemne, gleby, roślinność, krajobraz, sieć osadniczą, układ komunikacyjny i inne. Prowadzone badania będą miały charakter interdyscyplinarny i obejmą trzy dyscypliny naukowe: nauki o Ziemi i środowisku, geografię społeczno-ekonomiczną i gospodarkę przestrzenną oraz historię. Tematyka planowanych badań wpasowuje się także w trzeci priorytetowy obszar badawczy (POB 3 – Zmiany środowiska i klimatu wraz z towarzyszącymi im wyzwaniami społecznymi), zdefiniowany w strategii rozwoju Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, ponieważ obejmuje analizę ingerencji człowieka w środowisko przyrodnicze i jej skutków dla środowiska życia i zdrowia ludzi.
Szczegółowe cele badawcze centrum:
- inwentaryzacja zabytków historycznych, obiektów geoarcheologicznych, form rzeźby terenu i geostanowisk związanych z wydobyciem i przetwórstwem surowców mineralnych w Tarnowskich Górach,
- rekonstrukcja rozwoju górnictwa, przetwórstwa metali i działalności im towarzyszących (np. produkcji węgla drzewnego) w obszarze UNESCO i jego otoczeniu, w tym określenie początku produkcji przemysłowej, kolejnych faz jej funkcjonowania i rozwoju technologicznego w oparciu o zapis w środowisku przyrodniczym (dane pośrednie typu proxy data),
- określenie wpływu historycznego przemysłu w Tarnowskich Górach na środowisko przyrodnicze i krajobraz, w tym ocenę ilościową i jakościową przekształcenia poszczególnych komponentów środowiska i krajobrazu, współczesnego oddziaływania na środowisko i życie mieszkańców, z uwzględnieniem zarówno korzyści (np. zwiększenia różnorodności krajobrazu, atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej), jak i zagrożeń (np. degradacji i zanieczyszczenia gleb, zapadania gruntu).
Współpraca: dyrektor dr hab. Małgorzata Wistuba prof. UŚ (malgorzata.wistuba@us.edu.pl)