Transformacja współczesnego państwa do Zielonego Nowego Ładu nie jest możliwa bez odpowiedniej polityki edukacyjnej oraz głębokiej transformacji kultury i humanistyki. Szczególnie nauki humanistyczne i kultura mają do odegrania w obszarze zrównoważonego rozwoju rolę istotną, choć wciąż słabo zauważalną wobec prymatu nauk ścisłych i przyrodniczych.
W duchu idei Zielonego Nowego Ładu dr Magdalena Ochwat i dr Anna Guzy z Interdyscyplinarnego Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach sprawdziły, jak nauczyciele poloniści wprowadzają kwestie katastrofy klimatycznej na lekcjach języka polskiego. Badania zostały opisane w raporcie pt. „Poloniści wobec zmian klimatu” (pobierz raport), który powstał w ramach projektu Visegrad Fund pn. „Edukacja humanistyczna V4 dla klimatu. Rozpoznania – dobre praktyki – rekomendacje” realizowanego przez Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną UŚ wraz z zagranicznymi partnerami. Raport powstał przy współpracy z EUROPE DIRECT Śląskie.
W niniejszych badaniach ważna jest perspektywa humanistyczna, w tym język polski, który w procesie szkolnego kształcenia realizowany jest w oparciu o największą liczbę godzin. Przedmiot ten ma stosowne narzędzia do wprowadzania zmiany postaw i wartości wśród młodych – teksty kultury, literaturę, film, fotografię, rzeźbę – oraz odpowiednie metodologie, które stwarza „nowa humanistyka”, a w jej ramach „humanistyka środowiskowa” czy „humanistyka zaangażowana”. Badania pokazały, że nauczyciele poloniści zdają sobie z tego świetnie sprawę – aż 93,33% respondentów uznaje, że czytanie literatury i innych tekstów kultury może być jednym ze sposobów kształtowania wśród uczniów odpowiedzialnych postaw proekologicznych. Zdaniem 71,67% badanych nauczycieli edukacja dotycząca kryzysu klimatycznego w szkołach nie jest wystarczająca. Tylko 20% ankietowanych zauważa, że w używanym na lekcjach podręczniku znajdują się tematy związane z edukacją dla klimatu. Ponad 50% respondentów przyznało, że na lekcjach języka polskiego nie ma czasu na realizowanie tematów związanych z edukacją dla klimatu. Natomiast według 90% badanych poloniści (obok nauczycieli przedmiotów przyrodniczych) powinni także czuć się odpowiedzialni za kształtowanie postaw proekologicznych u uczniów.
Nauczyciele zwracają uwagę na to, że najważniejszym działaniem ośrodków akademickich, które mogłyby wspomóc działania polonistów dotyczące edukacji dla klimatu, jest wprowadzanie zajęć z tego zakresu do siatki zajęć dydaktycznych. Z kolei Ministerstwo Edukacji i Nauki powinno uwzględnić w podstawie programowej przedmiotu język polski treści związane z edukacją dla klimatu, wpisać na listę lektur tekstów podejmujących tematykę proekologiczną oraz zalecać w podstawie programowej korelację między przedmiotami.
Nauczyciele poloniści w ankietach zaproponowali także pomysły na ekolekturę – np. „Ludzi bezdomnych” czytać jako krytykę rabunkowej gospodarki oraz wprowadzić do dyskusji na temat sprawiedliwej transformacji i produkcji ubrań w dzisiejszych fabrykach, natomiast „Przedwiośnie” – mit o szklanych domach – traktować jako miejsce na poruszanie wątków budownictwa pasywnego.
fot. Pexels