24 marca 2025 roku w Zagłębiowskiej Mediatece w Sosnowcu odbyła się konferencja „DemoTrendy 2025” organizowana przez Miasto Sosnowiec. Tematem spotkania były zmiany demograficzne zachodzące w Sosnowcu. W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach: prorektorka ds. nauki dr hab. Agnieszka Turska-Kawa, prof. UŚ oraz pracownicy naukowi, którzy na zlecenie Miasta Sosnowca prowadzili badania pt. „Uwarunkowania trendów demograficznych w Sosnowcu”. Władze miasta reprezentował prezydent Sosnowca Arkadiusz Chęciński oraz przewodnicząca Rady Miejskiej Anna Jedynak-Rykała. Z ramienia Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii obecny był przewodniczący zarządu Kazimierz Karolczak.
Kierownikiem zespołu badawczego jest dr hab. Sławomir Sitek z Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej. Prace obejmowały trzy segmenty: analizę danych zastanych pochodzących z Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), badania jakościowe w formie wywiadów grupowych (fokusów) oraz badania ilościowe w formie ankietowej wśród uczniów szkół ponadpodstawowych.
Podczas spotkania przedstawiono syntetyczne wyniki badań, które zostały zawarte w trzech raportach:
„Sytuacja demograficzna Sosnowca” – raport został opracowany przez geografów społeczno-ekonomicznych z Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej (dr hab. Sławomir Sitek, dr hab. Sławomir Pytel, prof. UŚ, dr hab. Elżbieta Zuzańska-Żyśko, prof. UŚ). Opracowanie identyfikuje procesy demograficzne zachodzące w Sosnowcu od 1950 roku oraz prezentuje prognozę GUS dotyczącą kierunków dalszych zmian ludnościowych w perspektywie 2060 roku. Podjęte analizy pozwoliły określić skalę, tempo i kierunek zmian, wskazując na zachodzące trendy demograficzne oraz czynniki je kształtujące. Wynika z nich, że miasto dalej będzie podlegać procesom depopulacji, co według prognozy GUS spowoduje zmniejszenie potencjału demograficznego z obecnego poziomu 186 tys. do 114 tys. mieszkańców w 2060 roku, czyli o -39%. Szczególną uwagę poświecono zmianom w zakresie wzorca płodności, które skutkują zmniejszoną dzietnością, przesunięciem wieku rodzenia dzieci przez kobiety, a także rosnącym udziałem urodzeń pozamałżeńskich. Aktualnie najwyższą płodność wykazują kobiety w wieku 30–34 lat, a współczynnik dzietności w 2023 roku zmniejszył się do wartości 0,98. Zmiany te są typowe dla fazy drugiego przejścia demograficznego.
„Warunki życia w Sosnowcu” – raport został opracowany przez socjologów z Instytutu Socjologii (dr hab. Rafał Muster, prof. UŚ, dr Agata Zygmunt-Ziemianek). Celem badania było rozpoznanie czynników warunkujących sytuację demograficzną Sosnowca oraz ich konsekwencji dla miasta. Przeprowadzone badanie miało charakter eksploracyjny i było ukierunkowane na rozpoznanie problemu z uwzględnieniem perspektywy różnych grup respondentów. Przeprowadzono cztery wywiady grupowe, odpowiednio z ekspertami instytucjonalnymi z obszaru Sosnowca, mieszkańcami Sosnowca w wieku od 18 do 49 lat, pełnoletnimi uczniami szkół ponadpodstawowych oraz studentami zamieszkującymi w Sosnowcu. W dyskusjach poruszano kwestię oceny warunków życia w mieście, dopytywano o opinie na temat wsparcia udzielanego mieszkańcom przez miasto, a także wypytywano o plany życiowe młodych ludzi związane z Sosnowcem. Ogólna ocena zmian zachodzących w mieście formułowana przez sosnowiczan jest pozytywna. Doceniają liczne inwestycje w infrastrukturę, równocześnie podkreślając potrzebę zadbania o ład przestrzenny w Sosnowcu. Problemem miasta wskazywanym przez wszystkie grupy jest słaba oferta rynku pracy.
„Plany życiowe uczniów szkół ponadpodstawowych w Sosnowcu” – raport został opracowany przez politologów z Instytutu Nauk Politycznych (dr Maciej Marmola, dr Agata Olszanecka-Marmola). Podstawowym celem badania było określenie planów życiowych, edukacyjnych i zawodowych uczniów ostatnich klas wybranych szkół ponadpodstawowych zlokalizowanych w Sosnowcu, a także postrzeganie miasta w tej grupie młodych dorosłych. W ramach badania pytano także o emocjonalny związek z Sosnowcem, motywy zamieszkania, jak i opuszczenia miasta. Badania ankietowe zostały przeprowadzone na próbie 479 uczniów. Okazuje się, że pomimo że badani maturzyści pozytywnie oceniają Sosnowiec pod względem wielu aspektów, to i tak większość z nich nie zamierza wiązać swojej przyszłości z miastem. Częstym powodem takich decyzji jest chęć poznania nowych miejsc. Z badań wynika, że z Sosnowcem w mniejszym stopniu wiążą swoją przyszłość kobiety. Oceniają one gorzej miasto, wykazują z nim słabszą więź, a także deklarują większą skłonności do migracji. Z punktu widzenia dzietności ważna jest także deklaracja, z której wynika, że kobiety częściej niż mężczyźni nie uzależniają spełnienia życiowego od wymogu posiadania dzieci. Około 30% pytanych kobiet wskazało, że posiadanie dziecka nie jest konieczne, żeby osiągnąć satysfakcję życiową.
Przedstawiciele miasta podczas konferencji zaprezentowali liczne pomysły mające przeciwdziałać dalszej depopulacji. Obejmowały one m.in. propozycje tworzenia nowych miejsc w żłobkach, prorodzinnych zmian na porodówce, bezpłatnych godzin za pobyt dzieci w przedszkolach czy loterii urodzinowej, w której rodzice nowo narodzonych dzieci będą mogli wygrać pieniądze lub mieszkanie komunalne.
Konferencja jest przykładem dobrej współpracy uczelni i samorządu terytorialnego. Dowodzi to także użyteczności prowadzonych badań, które mogą dostarczyć wiedzy na temat zachodzących procesów, a tym samym wspomóc władze miasta w opracowaniu działań zaradczych.
mat. Urzędu Miasta w Sosnowcu
