17 grudnia 2023 roku zakończyła się realizacja merytorycznej części projektu badawczo-dydaktycznego z udziałem prof. Derricka de Kerckhove’a z University of Toronto. Projekt zatytułowany „Cyfrowy umysł i konektywna inteligencja: czego możemy się dowiedzieć dzięki eksperymentom z zakresu sztuki nowych mediów. Projekt we współpracy z prof. Derrickiem de Kerckhovem (University of Toronto, Kanada)” został sfinansowany przez Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię w ramach programu „Metropolitalny Fundusz Wspierania Nauki” w latach 2022–2024.
Prof. Derrick de Kerckhove jest jednym z najbardziej znaczących badaczy na świecie w dziedzinie nowych mediów, relacji społeczeństwa, kultury i technologii (STS), wieloletnim dyrektorem McLuhan Center for Culture and Technology założonego przez Marshalla McLuhana na University of Toronto. Współpracował z uniwersytetami w Kanadzie, Francji, we Włoszech, z Biblioteką Kongresu USA i instytucjami kultury w wielu krajach, z instytucjami gospodarczymi o charakterze i znaczeniu globalnym (jest m.in. członkiem World Economic Forum z Davos, członkiem Klubu Rzymskiego, uhonorowano go Papamarkou Chair in Technology and Education w Bibliotece Kongresu USA). Jest autorem wielu znaczących książek i artykułów o tematyce medialnej, tłumaczonych na różne języki, a także beneficjentem znaczących grantów z zakresu rozwoju mediów elektronicznych. Uhonorowano go wieloma wyróżnieniami i nagrodami naukowymi o charakterze krajowym i międzynarodowym, m.in. we Francji, Włoszech, Brazylii i Argentynie.
Prof. Derrick de Kerckhove urodził się w Belgii w 1944 roku, od 1967 roku jest obywatelem Kanady. Uzyskał tytuł doktora na Uniwersytecie w Toronto w 1974 roku i tytuł doktora podyplomowego z socjologii sztuki na Uniwersytecie w Tours w 1979 roku. W latach 1967–2012 pracował na Uniwersytecie w Toronto, od 1968 roku związany był z Centrum Kultury i Technologii Marshalla McLuhana, przez dekadę współpracował z Marshallem McLuhanem jako jego asystent, tłumacz i współautor. W latach 1983–2008 był dyrektorem McLuhan Program in Culture and Technology. Obecnie jest emerytowanym profesorem na Wydziale Języka Francuskiego.
Kilka z jego kilkunastu książek zostało opublikowanych w wielu językach, w tym: Brainframes: Technology, Mind and Business (1991), The Skin of Culture (1995), Connected Intelligence (1997) i Architecture of Intelligence (2001). Jego najnowsza książka The Quantum Ecology, napisana we współpracy ze Stefano Calzatim, jest przygotowywana do druku w MIT Press w Bostonie. Przez 25 lat kierowania programem McLuhana włączał artystów zajmujących się sztuką i nowymi technologiami do programu oraz do swoich badań nad przemianami kultury. W latach 2004–2014 był profesorem na Wydziale Socjologii na Università Federico II w Neapolu, nadal jest profesorem w Szkole Projektowania Politechniki w Mediolanie oraz dyrektorem ds. badań w Interdyscyplinarnym Instytucie Internetu na Uniwersytecie Otwartym Katalonii w Barcelonie. Mieszka w Rzymie, gdzie jest dyrektorem naukowym miesięcznika „Media Duemila” i „Osservatorio Tuttimedia”.
fot. archiwum dr hab. Anny Maj
Od 1 do 10 grudnia 2023 roku prof. Derrick de Kerckhove był gościem Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W ramach projektu odbyły się publiczne wykłady, panele dyskusyjne, seminaria oraz konsultacje. Wydarzenia skierowane były do całej wspólnoty akademickiej Uniwersytetu Śląskiego i Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, pracowników instytucji kultury, w tym Muzeum Śląskiego, a także wszystkich osób zainteresowanych. Prof. Derrick de Kerckhove odwiedził Uniwersytet Śląski na zaproszenie dr hab. Anny Maj z Instytutu Nauk o Kulturze UŚ oraz Śląskiego Festiwalu Nauki KATOWICE.
W ramach wizyty uczestniczył w badaniach naukowych, przeprowadził cykl zamkniętych konsultacji oraz seminaria dla pracowników oraz studentów. Od 1 do 4 grudnia wziął udział w I Międzynarodowym Sympozjum Naukowym: „Perspektywy Nowych Mediów: sztuka – design – nauka – technologia”, organizowanym we współpracy pomiędzy Uniwersytetem Śląskim, Akademią Sztuk Pięknych w Katowicach i Muzeum Śląskim jako wydarzenie zapowiadające obchody Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024. Było to międzynarodowe przedsięwzięcie naukowe, artystyczne i popularyzacyjne, do którego zaproszeni zostali uznani eksperci, badacze nowych mediów oraz artyści sztuki nowych mediów z Kanady, Niemiec, Austrii, Słowacji i różnych ośrodków z Polski. Inicjatorami projektu byli pracownicy Instytutu Nauk o Kulturze UŚ (dr hab. Anna Maj), Pracowni Działań Multimedialnych Katedry Nowych Mediów ASP (prof. Marian Oslislo, dr hab. Ksawery Kaliski) oraz Muzeum Śląskiego (dr Karol Makles). Łącząc namysł nad działaniami naukowymi i artystycznymi z zakresu sztuki nowych mediów z edukacją akademicką oraz popularyzacją nauki i sztuki w przestrzeni miasta, w różnych lokalizacjach Strefy Kultury i Strefy Nauki, wydarzenie pozwoliło przybliżyć publiczności tematy tak istotne, jak rozwój sztucznej inteligencji w obszarze działań kreatywnych, wpływ nowych technologii na percepcję człowieka, zdolności kognitywne, kompetencje, przemiany społeczne i kulturowe.
fot. archiwum dr hab. Anny Maj
Prof. Derrick de Kerckhove był gościem specjalnym tegorocznej edycji sympozjum. Wygłosił trzy wykłady otwarte: „Where it all started: Media art at the McLuhan Program in Culture and Technology from 1983 to 2008”, „Generative Artificial Intelligence has reversed all education from responses to questions”, „The quantum is the message”. W pierwszym wykładzie, wygłoszonym 1 grudnia w Muzeum Śląskim, prof. Derrick de Kerckhove przybliżył problematykę rozwoju eksperymentów technologicznych w obszarze sztuki mediów na przestrzeni kilku dekad prowadzenia programu McLuhana w Centrum Kultury i Technologii w Uniwersytecie w Toronto, w powiązaniu z rozwojem technologii medialnych różnych generacji, od transmisji telewizyjnych po rozwój VR i sztucznej inteligencji. W kolejnym wykładzie, który odbył się 2 grudnia w ASP w Katowicach, profesor omówił szczegółowo technologiczne, kulturowe i kognitywne aspekty rozwoju sztucznej inteligencji w obszarze sztuki nowych mediów, przemian percepcyjnych, inteligencji konektywnej. W trzecim wykładzie gość odniósł się do koncepcji komunikacji Szkoły z Toronto oraz dokonał jej aktualizacji do epoki kwantowej, omawiając aspekty kulturowe, komunikacyjne i filozoficzne sztuki odnoszącej się do teorii kwantowej.
fot. archiwum dr hab. Anny Maj
Prof. Derrick de Kerckhove wziął udział w trzech panelach dyskusyjnych wraz z pracownikami Uniwersytetu Śląskiego oraz innymi ekspertami: „Sztuka, dizajn i eksperymenty medialne”, „Sztuka Nowych Mediów – perspektywy i konteksty” oraz „Sztuka Nowych Mediów – projektowanie przyszłości” w ramach sympozjum „Perspektywy Nowych Mediów: sztuka – design – nauka – technologia”, a także w dyskusji „Cyfrowy umysł i konektywna inteligencja: czego możemy się dowiedzieć dzięki eksperymentom z zakresu sztuki nowych mediów” podczas 7. Śląskiego Festiwalu Nauki KATOWICE 9 grudnia w Międzynarodowym Centrum Kongresowym. Dyskusje skierowane były do szerokiej publiczności, która wzięła w nich aktywny udział. Pierwsze trzy koncentrowały się na różnych aspektach sztuki nowych mediów, digitalizacji dziedzictwa kulturowego i oddziaływania społecznego nowych technologii, sztucznej inteligencji i tzw. LLM, dużych modeli językowych. Ostatnia dyskusja prof. Derricka de Kerckhove’a z dr hab. Anną Maj, przeprowadzona w ramach 7. ŚFN KATOWICE, dotyczyła przemian kognitywnych w obliczu rozwoju sztucznej inteligencji i systemów ekspertowych oraz wymogów wobec współczesnej edukacji i konieczności dostosowania kształcenia do kompetencji adekwatnych do potrzeb człowieka w przyszłości. Rozmowa jest częścią szerszych wspólnych badań i dyskusji prowadzonych przez naukowców nad cyfrowym umysłem i kolektywną inteligencją, a także nad relacjami pomiędzy kulturą cyfrową i sztuką nowych mediów. W ramach badań odbył się cykl zamkniętych spotkań konsultacyjnych, których efektem będzie publikacja artykułu współautorskiego w czasopiśmie zagranicznym z obszaru sztuki mediów („Leonardo” MIT Press lub innym) oraz książki Extended Senses and Connected Minds poświęconej przemianom zmysłów i percepcji pod wpływem technologii cyfrowych, zwłaszcza VR, AI i technologii kwantowej. Badacze w publikacjach wskażą obszary, w jakich eksperymenty z zakresu sztuki nowych mediów (cybersztuki) mogą być przydatne społecznie i biznesowo w zakresie asymilacji nowych technologii, takich jak sztuczna inteligencja, rozszerzone zmysły czy w konsekwencji rozszerzony umysł i kolektywna oraz konektywna inteligencja. Eksperymenty z zakresu sztuki mediów traktowane są tu jako wskaźnik szerszych zmian technologicznych i społecznych.
fot. archiwum dr hab. Anny Maj
Prof. Derrick de Kerckhove uczestniczył także w otwartych i zamkniętych spotkaniach ze wspólnotą akademicką regionu oraz publicznością. Przeprowadził seminaria dla studentów oraz konsultacje i zamknięte sesje robocze dla pracowników Uniwersytetu Śląskiego, Akademii Sztuk Pięknych i Muzeum Śląskiego, które pogłębiły znajomość nowych technologii medialnych, sztuki nowych mediów, AI i technologii kwantowej, traktowanych jako laboratorium praktyk technokulturowych, ukazujących społeczne wyzwania stojące przed człowiekiem doby cyfrowego umysłu i konektywnej inteligencji.
fot. archiwum dr hab. Anny Maj
Projekt „Cyfrowy umysł i konektywna inteligencja: czego możemy się dowiedzieć dzięki eksperymentom z zakresu sztuki nowych mediów”. Projekt we współpracy z prof. Derrickiem de Kerckhovem (University of Toronto, Kanada)” został sfinansowany przez Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię w ramach programu „Metropolitalny Fundusz Wspierania Nauki” w latach 2022–2024.