Uniwersytet Śląski w Katowicach rozpoczyna budowę Śląskiego Interdyscyplinarnego Centrum Chemii (ŚICCH). Będzie to najnowocześniejszy w Polsce budynek, w którym realizowana będzie nowoczesna dydaktyka oraz prowadzone będą kompleksowe badania rozwijające krajową i światową naukę. Znajdą się tu m.in. nowoczesne laboratoria, przestrzenie dla studentów, ogród na dachu, sale seminaryjne, wykładowe i konferencyjne, aule czy pracownie komputerowe i pierwsza z pracowni Sieciowego Centrum Nauki, która będzie jednym z trwałych efektów obchodów Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024. Inwestycja umożliwi podniesienie jakości i warunków kształcenia wyższego, a zarazem pozwoli na rozwój społeczeństwa o wysokich kwalifikacjach zawodowych poszukiwanych na rynku pracy. Przyczyni się także do rozwoju badań naukowych i wzmocnienia rangi Katowic jako ośrodka akademickiego.
26 maja 2025 roku oficjalnie rozpoczęła się budowa centrum, a jej zakończenie zaplanowane jest na koniec 2027 roku. Inwestycja warta jest blisko 318,5 mln zł, z czego ok. 239,5 mln zł stanowi dofinansowanie z Programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021–2027.
Podczas konferencji prasowej obecni byli przedstawiciele władz samorządowych: Wojciech Saługa – marszałek Województwa Śląskiego, Waldemar Bojarun – wiceprezydent Miasta Katowice oraz Maciej Biskupski – wiceprzewodniczący zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.
– Dzisiejsza uroczystość to rozmowa o naszej przyszłości, ambicji i sile województwa śląskiego. Przyszłość zaczyna się na uniwersytetach, w głowach niepokornych, ambitnych ludzi, którzy chcą tę rzeczywistość kreować – powiedział podczas konferencji prasowej Wojciech Saługa, marszałek Województwa Śląskiego. – Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii to projekt strategiczny i niezwykle potrzebny w rozwoju województwa – dodał.
– Jestem przekonany, że dzisiejsza uroczystość to kolejny duży krok nie tylko w rozbudowie Uniwersytetu Śląskiego i wspaniałej infrastruktury dydaktycznej, ale także jest to proces przebudowy śródmieścia Katowic. Uczelnie mają na to wpływ – powiedział Waldemar Bojarun, wiceprezydent Miasta Katowice.
– Jest to inwestycja niezwykle ważna, ponieważ buduje perspektywy i przyszłość naszego regionu. Nauka jest priorytetem i tworzenie dobrej infrastruktury jest warunkiem do tego, aby mogła się rozwijać – zaznaczył Maciej Biskupski, wiceprzewodniczący zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.
O planach związanych ze Śląskim Interdyscyplinarnym Centrum Chemii opowiedzieli przedstawiciele władz Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ.
– Dzisiaj bez zaawansowanej chemii nie sposób wyobrazić sobie funkcjonującego świata. To pokazuje, że służymy nie tylko nauce akademickiej, ale całemu złożonemu otoczeniu Uniwersytetu Śląskiego, w tym obywatelom, którzy potrzebują dobrej, rzetelnej nauki, żeby wiedzieć, w jakim świecie żyją i żeby stawał się on dla nich lepszy – powiedział prof. dr hab. Ryszard Koziołek, rektor Uniwersytetu Śląskiego. – Dzisiaj żaden wielki projekt cywilizacyjny nie może się odbywać bez wsparcia nauki. Chcemy dawać wsparcie badawcze w diagnostyce i określeniu tego, gdzie żyjemy. Chcemy poznać prawdę i znaleźć sposoby naprawy świata zdewastowanego zwłaszcza na Śląsku przez lata jego przemysłowej historii – dodał.
– Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii to kolejna inwestycja na mapie rozwoju naszego wydziału. Inwestycja ta ma służyć zintegrowaniu badań i oferty dydaktycznej wydziału wokół nauk chemicznych – zaznaczył prof. dr hab. Mirosław Chorążewski, prodziekan ds. nauki i współpracy z zagranicą Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ.
– Dzisiejsza chemia transformuje rzeczywistość. W nowym budynku będziemy m.in. badać pierwszy polski zielony wodór. Potrzebujemy rozsądnej innowacji i do tego nasza chemia nadaje się najlepiej – wyjaśnił prof. dr hab. Robert Musioł, dyrektor Instytutu Chemii na Wydziale Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ. – Tworzymy Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii przede wszystkim dla studentów. Dzięki nowej infrastrukturze dydaktycznej będziemy mogli wziąć naszych studentów na dach, pokazać, jak działają panele fotowoltaiczne, zrobić prototyp w laboratorium i przetestować go w hali technologicznej – dodał. – Uwzględniliśmy w budynku także dużą strefę popularyzatorską z laboratoriami, salami warsztatowymi i wykładowymi, gdzie każdy będzie mógł zobaczyć, jak fascynująca jest chemia – zapowiedział prof. R. Musioł.
W konferencji prasowej wzięli udział również członkowie zarządu Grupy NDI – generalnego wykonawcy.
– Czujemy się niezwykle wyróżnieni, że będziemy mogli realizować tę fascynującą i ważną dla regionu budowę. Głęboko wierzymy, że nauka i edukacja są naszą przyszłością – powiedziała Małgorzata Winiarek-Gajewska, prezes zarządu Grupy NDI.
Fot. Matylda Klos
Nowa jakość badań i kształcenia
W obliczu dynamicznych zmian gospodarczych i środowiskowych rośnie zapotrzebowanie na specjalistów z zakresu chemii, zielonych technologii i nowoczesnych materiałów. W ramach Śląskiego Interdyscyplinarnego Centrum Chemii osoby studiujące będą mogły kształcić się na kierunkach, które oferuje Uniwersytet Śląski. W centrum będzie można studiować chemię (studia I i II stopnia) oraz technologię chemiczną (studia I stopnia), a także w ramach nowego interdyscyplinarnego kierunku inżynierskiego związanego z zieloną transformacją – nowoczesne technologie dla zrównoważonego rozwoju (studia I stopnia). Możliwości studiowania kierunków chemicznych w Uniwersytecie Śląskim już w przyszłym roku zostaną wzbogacone o kierunek technologie środowiskowe i nowoczesne materiały (studia II stopnia), który umożliwi kształcenie magistrów inżynierów przygotowanych do wdrażania innowacyjnych rozwiązań w przemyśle, energetyce i ochronie środowiska.
W nowym budynku Śląskiego Interdyscyplinarnego Centrum Chemii planowane jest utworzenie ponad 20 specjalistycznych laboratoriów i pracowni, które umożliwią osobom studiującym bezpośredni kontakt z najnowszymi technologiami i aparaturą. Laboratoria te będą skoncentrowane na ściśle określonych obszarach zastosowań chemii, takich jak:
- projektowanie leków i nanofarmakologia,
- polimery i materiały funkcjonalne,
- materiały dla fotoniki i optoelektroniki,
- analityczne techniki spektroskopowe,
- chemia kwantowa i obliczeniowa,
- synteza materiałów dla energetyki,
- bioorganika, chemia krystaliczna,
- materiały luminescencyjne i spektroskopia laserowa.
Inwestując w nowoczesne kierunki kształcenia i zaawansowane laboratoria, Uniwersytet Śląski tworzy przestrzeń, w której nauka łączy się z realnymi potrzebami gospodarki. Nasi absolwenci stanowić będą kluczowe ogniwo w procesie zielonej transformacji regionu, a ich wiedza i kompetencje przyczynią się do budowy zrównoważonej i nowoczesnej przyszłości regionu i kraju. Centrum stanowi również ważny krok w kierunku transformacji cyfrowej, gospodarczej i środowiskowej – będzie wspierać zieloną gospodarkę oraz inteligentne i technologiczne specjalizacje regionu. W ramach działalności ŚICCH planowane są realizacje wspólnych projektów z przedsiębiorstwami, działania badawczo-wdrożeniowe oraz transfer technologii.
Atrakcyjne przestrzenie dla społeczności akademickiej i wszystkich pasjonatów nauki
W powstającym budynku centrum zaplanowane są także liczne przestrzenie zapewniające komfort studiowania. W nowocześnie wyposażonych, funkcjonalnych laboratoriach studenci i doktoranci będą mogli prowadzić badania w dogodnych warunkach i pod okiem ekspertów. Projekt zakłada również stworzenie pokojów studenckich, które będą cichymi, odosobnionymi miejscami do samodzielnej nauki.
Kompleks dydaktyczno-badawczy ŚICCH to bezpośrednia odpowiedź na rosnące potrzeby prowadzenia badań oraz umacniania współpracy między sferą nauki i gospodarki – szczególnie wspomagającej tworzenie nowoczesnych materiałów funkcjonalnych. Ponadto centrum, jako część uniwersytetu, będzie stanowić przestrzeń, w której można uczyć się przystosowania do życia we współczesnym, dynamicznie zmieniającym się świecie, odporności na wyzwania codzienności, walki z ignorancją oraz przeciwstawiania się trudnościom konfliktów i katastrof. W obiekcie znajdą się specjalistyczne laboratoria obejmujące dyscypliny nauk chemicznych, fizycznych oraz biologicznych – infrastruktura ta umożliwi szybkie przeprowadzanie testów oraz projektowanie substancji bioaktywnych (takich jak szczepionki) będących kluczowym wsparciem w sytuacjach nagłych zagrożeń zdrowotnych.
W budynku powstanie też demonstracyjna przestrzeń Sieciowego Centrum Nauki, w której naukowcy i naukowczynie będą objaśniać zjawiska naukowe w kontekście prowadzonych badań. Odbiorcy – uczniowie, pasjonaci, mieszkańcy regionu – będą mieli okazję prowadzić rozmowy ze specjalistami, zgłaszać problemy badawcze, a także obserwować z bliska naukę „dziejącą się”. Będzie tam również można zapoznać się z kluczowymi projektami badawczymi i ekspozycjami naukowymi oraz korzystać z aktywności popularnonaukowych z zakresu nauk ścisłych i technicznych.
Co w centrum będą robić nasi naukowcy?
Poprzez badania naukowe i prace rozwojowe prowadzone w centrum naukowczynie i naukowcy będą zgłębiać istniejące i poszukiwać nieopisane korelacje między właściwościami materii a jej zachowaniem w praktycznym wykorzystaniu. W działania, jakie realizowane będą w ŚICCH, już teraz wpisują się przełomowe badania prowadzone na Wydziale Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ przez badaczki i badaczy notowanych w rankingach najbardziej wpływowych i najczęściej cytowanych ludzi nauki – wśród tych osiągnięć warto wyróżnić m.in.:
- rozwój technologii służących przemysłowi samochodowemu (pierwszy polski biodiesel) przez prof. dr hab. Marzenę Dzidę;
- projektowanie nowoczesnych leków – w tym do walki z nowotworami przez prof. dr. hab. Roberta Musioła oraz przydatnych w nowoczesnym rolnictwie przez prof. dr. hab. inż. Jarosława Polańskiego;
- projektowanie i otrzymywanie materiałów fotoluminescencyjnych, które mogą być stosowane w optoelektronice, fotokatalizie i medycynie, przez prof. dr hab. Barbarę Machurę;
- badanie właściwości adsorpcyjnych grafenu i tlenku grafenu przez prof. Rafała Sitko;
- fizykochemiczne badania kryminalistyczne oraz analiza mechanizmów powstawania śladów krwawych przez prof. Grzegorza Zadorę;
- opisanie historii odkryć pierwiastków chemicznych przez dr. hab. Jana G. Małeckiego, prof. UŚ.
Wśród innych zagadnień badanych w Uniwersytecie Śląskim warto również wymienić m.in.: opatentowanie nowego związku wykorzystywanego w terapiach przeciwnowotworowych (dr inż. Jacek Mularski, dr Katarzyna Malarz, prof. dr hab. Robert Musioł), badanie wpływu plastików na zdrowie człowieka (dr Joanna Orzeł), analizę zanieczyszczenia środowiska szkodliwymi substancjami (dr inż. Paweł Świt), badanie nowatorskich powłoki ogniw fotowoltaicznych (dr inż. Marcin Libera) czy nanofarmakologię i lepszą diagnostykę w medycynie (dr hab. inż. Maciej Serda, prof. UŚ). Rozwój nauk chemicznych i biologicznych ma szczególne znaczenie dla regionu i kraju w kontekście przemiany gospodarki na neutralną dla klimatu.
Sprawiedliwa transformacja
Inwestycja będzie stanowić także istotną część Zielonej Strefy Nauki (ZSN), która wychodzi naprzeciw potrzebom wynikającym z przeprowadzanej sprawiedliwej transformacji. Projekt związany z Europejskim Miastem Nauki Katowice 2024 to kompleksowa inicjatywa, która zakłada stworzenie zielonej przestrzeni wspierającej zarówno dobrostan mieszkańców Katowic, jak i społeczne aspekty życia w regionie. Jednym z nadrzędnych celów ZSN jest rewitalizacja i przywrócenie do stanu naturalnego rzeki Rawy. Z inicjatywą wiąże się również utworzenie Sieciowego Centrum Nauki, w ramach którego uczelnie publiczne Katowic zapewniają szerokiej grupie odbiorców kontakt z bieżącymi efektami pracy śląskich naukowców.
Koncepcja Zielonej Strefy Nauki, której częścią będzie ŚICCH, wiąże się z planowanymi działaniami w ramach określonych w projekcie Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Śląskiego 2030 Inteligentnych Specjalizacji w województwie śląskim: energetyka, przemysły wschodzące, zielona gospodarka.
Cele projektu mają także wspólną płaszczyznę z celami zawartymi w „Krajowym Planie na Rzecz Energii i Klimatu na lata 2021–2030” oraz „Polityce Gospodarki Niskoemisyjnej dla Województwa Śląskiego. Regionalnej Polityce Energetycznej do roku 2030”. Jego efekty wpłyną docelowo na: redukcję emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie udziału OZE w zużyciu energii, wzrost efektywności energetycznej oraz redukcję udziału węgla w produkcji energii elektrycznej.
Realizacja projektu ŚICCH
Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii będzie nowym obiektem w kwartale pomiędzy ulicami Bankową, Chełkowskiego, Moniuszki oraz Uniwersytecką. Zostanie wybudowane i wyposażone w ramach dofinansowania ze środków Unii Europejskiej w programie Fundusze Europejskie dla Śląskiego. Zakończenie realizacji inicjatywy zaplanowane jest na 2027 rok.
Wartość projektu ŚICCH wynosi blisko 318,5 mln zł (318 465 217,63 zł), z czego dofinansowanie z Programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021–2027 Priorytet FESL.10 „Fundusze Europejskie na transformację” obejmuje blisko 239,5 mln zł (239 415 754,10 zł).
Charakterystyka Śląskiego Interdyscyplinarnego Centrum Chemii
- 8 kondygnacji (7 naziemnych + garaż);
- zagospodarowanie terenu przyległego;
- zakup wyposażenia niezbędnego do funkcjonowania obiektu jako jednostki edukacyjnej;
- zastosowanie elementów i rozwiązań zgodnych z założeniami Gospodarki Obiegu Zamkniętego;
- montaż instalacji OZE (panele fotowoltaiczne oraz pompy ciepła – powietrzne);
- wykorzystywanie chłodu z powietrza atmosferycznego (free-cooling);
- zwiększenie powierzchni biologicznie czynnej, w tym realizacja dodatkowych nasadzeń (rabaty, zieleńce, ogrody deszczowe oraz zielony dach na części nietechnicznej);
- retencjonowanie i wykorzystanie wody deszczowej m.in. do podlewania zieleni czy spłukiwania toalet;
- pełne dostosowanie budynku do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami: wszelkie konieczne oznaczenia i udogodnienia dla osób słabowidzących i słabosłyszących (m.in. pętle indukcyjne, oznaczenia alfabetem Braille’a, pasy ostrzegawcze, identyfikacja wizualna), pokoje wyciszeń, pomieszczenia dla osób poruszających się na wózkach, pochylnie, odpowiednio przystosowane windy i sanitariaty, odpowiednio wyposażone pomieszczenia dla opiekuna z dzieckiem oraz karmiących matek;
- zintegrowany system BMS umożliwiający zdalne zarządzanie i kontrolę funkcjami technicznymi.
