Szanowni Państwo, Członkinie i Członkowie Wspólnoty Uniwersytetu Śląskiego
Właśnie skończyła się 9. edycja Śląskiego Festiwalu Nauki Katowice. Powód do dumy społeczności Uniwersytetu Śląskiego, jak i całego Konsorcjum Akademickiego – Katowice Miasto Nauki. Wspólnie obudziliśmy ciekawość dla nauki u ponad 80 tysięcy gości z regionu, z kraju i zagranicy. Jeden z napisów pozostawionych przez odwiedzających na specjalnej tablicy brzmiał: „Dowiedziałem się tu, co chcę robić w życiu”.
To ktoś z Was obudził w Nim fascynację nauką oraz pragnienie, żeby być jak Wy. To dla Niego lub dla Niej budujemy Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii i SpinART w Kampusie Cieszyńskim oraz podejmujemy starania o budowę Centrum Biotechnologii i Bioróżnorodności. Żeby młodzi ludzie mogli znaleźć nowoczesne narzędzia edukacyjne i badawcze dla realizowania swoich pasji i zdobycia zawodu. Aby nie musieli ich szukać w Warszawie, Krakowie czy Poznaniu.
Wykonaliśmy jako Uniwersytet Śląski wraz innymi uczelniami regionu ogromną pracę dla podniesienia atrakcyjności akademickiej naszych uczelni i miast. Tytuł Europejskiego Miasta Nauki był tego potwierdzeniem. W ostatnich tygodniach wywalczyliśmy wspólnie z Komisją Dialogu Społecznego zmianę decyzji Ministerstwa Cyfryzacji o liście ośrodków wiodących w zakresie badań nad AI. Jako szósty znalazł się tam Śląsk. Teraz staramy się o umieszczenie na Śląsku siedziby Europejskiej Agencji Kosmicznej.
Dlatego nie potrafię zrozumieć intencji, jakimi kieruje się katowicka Gazeta Wyborcza, publikując kolejny artykuł pani Magdaleny Warchali-Kopeć atakujący decyzję o budowie Śląskiego Interdyscyplinarnego Centrum Chemii. Decyzję, za którą stoją lata starań o środki, w końcu uwieńczone sukcesem. Poprzedzały go żmudne, wielomiesięczne dyskusje z Marszałkiem i samorządem województwa śląskiego, aby przekonać ich, że inwestycja w naukę to najważniejszy czynnik transformacji Górnego Śląska. Na koniec, udało się uzyskać zgodę przedstawicieli Komisji Europejskiej, która przyznała poważne środki na tę inwestycję, choć dobry czas dla programów finansowania inwestycji akademickich dawno się skończył. Odnieśliśmy sukces dzięki czemu Uniwersytet Śląski będzie mógł dołączyć do najnowocześniejszych ośrodków akademickich w kraju.
Jestem pewien, że nie zachęcimy kandydatów do studiowania i badań naukowych budynkiem pamiętającym wiek XIX, którego kształt i wymogi konserwatorskie nie pozwalają przystosować do standardów architektury badawczej i edukacyjnej XXI wieku.
Czy mamy wobec tego patrzeć bezradnie na migrację młodych ludzi do innych ośrodków akademickich, których uczelnie w ostatnich dwóch dekadach bardzo wzbogaciły się o nowoczesne zaplecze badawcze i dydaktyczne? Czy Śląsk nadal ma być jedynie dostarczycielem siły roboczej dla przemysłów jutra, które będą rozwijały się poza regionem?
Wobec chronicznego niedofinansowania nauki polskiej można skupić się wyłącznie na zarządzaniu niedoborem środków albo starać się – mimo przeciwności – rozwijać nasz Uniwersytet. Wybieram to drugie. I myślę, że wszyscy powinniśmy być w tych działaniach sojusznikami.
Rozmawiajmy, dyskutujmy, spierajmy się – dla dobra naszego uniwersytetu.
Osobnej refleksji wymagają anonimowe głosy naszych kolegów i koleżanek przywołane w artykule. Nie tylko ich nie lekceważę, ale w najlepszej wierze zakładam, że powoduje nimi niepokój o powodzenie naszych projektów w obliczu nadchodzącego kryzysu demograficznego, rosnących cen towarów i usług, wysokości subwencji. Bo przecież nie sposób pomyśleć, że ktokolwiek, komu leży na sercu przyszłość swojego uniwersytetu lub tylko jego publiczny wizerunek, mógłby – poprzez media – kwestionować pożytki z rozwoju uczelni w sferze tak wymagającej, jak nauki eksperymentalne. Zakładam więc, że jeśli ktoś tak czyni, to nie zostały spełnione odpowiednie warunki, aby swobodnie i bez obaw, każdy i każda przedstawili swoje wątpliwości, obawy bądź uzasadnioną krytykę. Zadbam o to jeszcze bardziej w najbliższej przyszłości.
Podzielę się jednak w tym miejscu obawą o instrumentalne użycie wspomnianych głosów przez media. Inne bowiem cele kierują naszymi dyskusjami i sporami akademickimi, aniżeli współczesnymi publikacjami. Preferują one bardziej relację z konfliktu niż z kompromisu oraz wolą mroczny obraz rzeczywistości niż jasne i wyważone przedstawienie racji różnych stron.
Nie mam złudzeń co do tego fragmentu otaczającej nas rzeczywistości, za to mam wiele wiary w Uniwersytet i w naszą społeczność. A jako że najbardziej zależy mi, aby każda członkini i każdy członek naszej wspólnoty wiedzieli dokąd zmierza ich uczelnia, przedstawiam poniżej informacje, których zabrakło we wspomnianych artykułach.
Przede wszystkim trwa i nie jest zagrożona budowa Śląskiego Interdyscyplinarnego Centrum Chemii. Środki na ten cel zostały zabezpieczone. Zadeklarowane w projekcie wskaźniki zostały ustalone w sposób realny i wykonalny.
Natomiast istotnie, brakuje nam części środków na kolejną budowę, tj. Centrum Biotechnologii i Bioróżnorodności Uniwersytetu Śląskiego. Staramy się intensywnie o ich uzupełnienie, a żeby zabezpieczyć się dodatkowo, uzyskaliśmy umowę z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI), która otwiera drogę do pozyskiwania dodatkowych środków finansowych na inwestycje strategiczne uczelni.
Zabiegamy również o środki na budowę ogólnodostępnej hali sportowej, akademików dla studentów oraz parkingu wielopoziomowego, z którego w części mogliby korzystać także mieszkańcy.
Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii – szczegółowe funkcje budynku
Zachęcam do zapoznania się ze stanowiskiem Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych Uniwersytetu Śląskiego w zakresie potrzeb rozwojowych naukowców i studentów, które realizuje Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii.
Skala i funkcje budynku
Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii to wielofunkcyjna infrastruktura, której powierzchnia całkowita wynosić będzie: 31 001,54 m² (powierzchnia użytkowa: 11 029,63 m²). Budynek będzie składał się z 7 kondygnacji nadziemnych i 1 podziemnej z miejscami parkingowymi.
Poniższa grafika prezentuje kondygnacje budynku wraz z opisem ich funkcji. W ramach budynku do użytku społeczności akademickiej zostaną oddane:
POZIOM -1: Garaż na 156 miejsc (w tym 6 dla osób z niepełnosprawnościami)
POZIOM 0: Przestrzenie dydaktyczno-demonstracyjne wchodzące w skład projektowanego Sieciowego Centrum Nauki, laboratoria pokazowe, sale dydaktyczne, pracownie specjalistyczne, szatnie, nowoczesne przestrzenie sportowe, magazyny, pomieszczenia techniczne oraz kawiarnia.
POZIOMY 1, 2, 3 i 4: Sale dydaktyczne, pracownie specjalistyczne wraz z zapleczami, laboratoria studenckie, pokoje konsultacji dydaktycznych, pomieszczenia magazynowe, przestrzeń socjalna dla pracowników i studentów, pokoje wyciszenia, szatnie, pomieszczenia techniczne.
POZIOM 5 i 6: Niedostępne dla użytkowników pomieszczenia techniczne takie jak: maszynownie wind, wentylatorownie, sterownie klimatyzacji, pomieszczenia instalacji elektrycznej, pomieszczenia magazynowe.
POZIOM 7: Zielony ogród dostępny dla społeczności akademickiej UŚ oraz mieszkańców miasta, pomieszczenia techniczne i gospodarcze.
Przy tak dużej skali i nowoczesnej aparaturze konieczne jest posiadanie właściwego zaplecza stanowiącego zabezpieczenie dla procesów badawczych i dydaktycznych. Odpowiednie wsparcie dla funkcjonowania precyzyjnych urządzeń badawczych zapewniają systemy zarządzania budynkiem zlokalizowane na górnych poziomach.
21 pracowni – dla wydziałów Uniwersytetu Śląskiego i partnerów uczelni
Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii już teraz budzi zainteresowanie biznesu, przemysłu i instytucji z otoczenia uczelni. Projekt jest bowiem uniwersalny, będzie służył różnym dyscyplinom STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) i kierunkom interdyscyplinarnym, ze szczególnym naciskiem na praktyczne wykorzystanie kształcenia i badań naukowych. Umożliwi to 21 pracowni:
- Pracownia projektowania leków i nanofarmakologii
- Pracownia polimerów i materiałów funkcjonalnych dla nowoczesnych technologii
- Pracownia materiałów dla fotoniki i optoelektroniki
- Pracownia wysokociśnieniowych i wysokotemperaturowych badań płynów roboczych
- Pracownia analitycznych technik spektroskopowych
- Pracownia modelowania wielowymiarowych danych i złożonych sygnałów instrumentalnych oraz planowania eksperymentu
- Pracownia chemii kwantowej i obliczeniowej
- Pracownia bioorganiki, projektowania i syntezy nowych związków biologicznie aktywnych
- Pracownia badań chromatograficzny
- Pracownia syntezy materiałów na potrzeby zastosowań energetycznych
- Pracownia badań właściwości fizykochemicznych materiałów do konwersji oraz magazynowania energii
- Pracownia spektroskopii i materiałów luminescencyjnych (odnawialne źródła energii, moduły specjalizacyjne na kierunku chemia związane z nowoczesnymi materiałami)
- Pracownia Spektroskopowych Analiz Farmaceutycznych i Żywności (chemia żywności)
- Pracownia Spektroskopowych Badań Materii Miękkiej i Nanomateriałów (chemia, w szczególności moduły kształcenia związane z nowoczesnymi materiałami)
- Pracownia syntezy i charakterystyki nowoczesnych materiałów organicznych
- Pracownia zielonej chemii
- Pracownia syntezy fotoluminescencyjnych i biologicznie aktywnych związków koordynacyjnych metali przejściowych
- Pracownia analizy strukturalnej
- Pracownia spektroskopii molekularnej i analiz elektrochemicznych
- Pracownia ultraszybkiej spektroskopii laserowej
- Pracownia syntezy materiałów krystalicznych.
Edukacja w Śląskim Interdyscyplinarnym Centrum Chemii
Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii pozwoli zbudować nowy silny argument na rzecz studiowania kierunków chemicznych. Już w 2024 r. rozpoczęliśmy promocję kierunków tworzących STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics – nauki ścisłe, technika, inżynieria, matematyka). Będziemy kontynuować te działania z jeszcze większą intensywnością.
W 21 specjalistycznych pracowniach będzie możliwe kształcenie na najwyższym poziomie w zakresie:
- Chemii (studia pierwszego i drugiego stopnia) ze specjalizacjami: analityka chemiczna, chemia biomedyczna, chemia sądowa, fizykochemia faz skondensowanych, nowoczesne materiały dla innowacyjnych technologii, synteza i fizykochemia związków organicznych i nieorganicznych, teoretyczne metody w chemii;
- Technologii chemicznych (studia pierwszego stopnia) ze specjalizacjami: zielona chemia i czyste technologie, technologia nieorganiczna i organiczna;
- Nowoczesnych technologii dla zrównoważonego rozwoju (studia inżynierskie), na którym planuje się realizację 3 ścieżek kształcenia: odnawialne źródła energii, zielone technologie: zielona chemia, zielona energia.
Wśród korzystających z budynku znajdą się także studenci kierunków, którzy w ramach programu studiów realizują przedmioty związane z chemią lub wymagające dydaktyki w laboratorium chemicznym.
Dla społeczności Uniwersytetu Śląskiego
Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii będzie realizować także funkcje sportowe. Znajdą się w nim sale sportowe dostępne dla całej uczelni. Modularne audytoria i sale wykładowe powstają również z myślą o społeczności UŚ. Budynek będzie dysponował rozbudowanymi rozwiązaniami w zakresie cyberbezpieczeństwa.
Dla mieszkańców
Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii będzie jednym z pierwszych elementów Sieciowego Centrum Nauki – projektu całorocznych ekspozycji i działań promujących naukę i studiowanie, skierowane do mieszkańców regionu i kraju. Jednocześnie Centrum będzie zachęcać do spędzania wolnego czasu między innymi dzięki zaprojektowanej przestrzeni zielonego dachu z tarasem widokowym.
Optymalna eksploatacja budynku
W ramach prac koncepcyjnych i projektowych opracowano szereg rozwiązań środowiskowych i energetycznych, które przyczynią się do optymalizacji kosztów eksploatacji budynku. Centrum zostanie wyposażone między innymi w:
- instalację fotowoltaiczną,
- pompy ciepła,
- BMS (system zarządzania budynkiem),
- free-cooling (energooszczędna metoda chłodzenia),
- systemy retencji wody (podlewanie i spłukiwanie),
- ogrody deszczowe, zielony dach.
Szacunkowo ok. 50% zapotrzebowania energetycznego budynku ma być pokryte z OZE.
Szanowni Państwo,
Każdy i Każda z Was może zawsze otrzymać podobnie wyczerpującą informację o naszych celach i działaniach. Ja również proszę o Wasze rady i pomysły. Tak jak dzieliliście się nimi podczas wielomiesięcznych prac nad uchwaloną właśnie przez senat Strategią Uniwersytetu Śląskiego na lata 2026-2029. Wszyscy bowiem tworzymy organizm Uniwersytetu Śląskiego; odnawiamy jego tożsamość, zabiegamy o dobrą kondycję i harmonijny rozwój. I podobnie jak kod DNA jest w każdej pojedynczej komórce, tak cały Uniwersytet zawiera się w każdym i w każdej z nas.
prof. dr hab. Ryszard Koziołek
Rektor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach