Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną podczas 6. Śląskiego Festiwalu Nauki przygotowało bogatą ofertę aktywności dla nauczycieli, studentów oraz uczniów. Wiodącym tematem wszystkich propozycji była humanistyczna edukacja klimatyczna.
Cykl zajęć rozpoczął panel dyskusyjny Humanistyczna edukacja ekologiczna prowadzony przez dr Magdalenę Ochwat oraz dr hab. Małgorzatę Wójcik-Dudek, prof. UŚ. Spotkanie, w którym wzięły udział Grażyna Burek (Wydział Edukacji i Sportu Urzędu Miasta w Katowicach, pełnomocnik ds. polityki edukacji), Sylwia Kot (II LO im. Wojciecha Kilara w Zabrzu), Dorota Konieczny-Simela (I LO im. Tadeusza Kościuszki w Mysłowicach), Katarzyna Krulicka (Szkoła Podstawowa nr 31 w Zabrzu), Anna Krzyżanowska (Przedszkole z Oddziałami Specjalnymi i z Oddziałami Integracyjnymi nr 48 w Zabrzu) oraz prof. dr hab. Bernadeta Niesporek-Szamburska (ICBEH UŚ), zostało poświęcone refleksji nad możliwościami edukacyjnymi humanistyki ekologicznej.
Wykłady oraz warsztaty w ramach cyklu spotkań poświęconych humanistycznej edukacji klimatycznej przeprowadziły:
- dr Justyna Budzik: Ekokrytyka w studiach nad filmem i fotografią,
- dr Anna Guzy: Dobrostan psychiczny a kryzys klimatyczny,
- prof. dr hab. Bernadeta Niesporek-Szamburska, dr hab. Danuta Krzyżyk, prof. UŚ, dr hab. Olga Przybyla, prof. UŚ: Zielone pisanie i zielone czytanie – od teorii do praktyki,
- dr Magdalena Ochwat: Edukacyjna odnowa ekologiczna,
- dr Agnieszka Tambor: Nauczanie języka obcego (kolejnego) w kształceniu postaw proekologicznych,
- dr Maria Wacławek: Czym jest ekolingwistyka?,
- dr hab. Małgorzata Wójcik-Dudek, prof. UŚ: Ekokrytyczna lektura literackiej klasyki i literatury współczesnej.
Ponadto dr Magdalena Ochwat oraz dr hab. Małgorzata Wójcik-Dudek, prof. UŚ ramach Strefy Węgla przygotowały stanowisko Węglowe Laboratoria Zmysłów, które umożliwiało doświadczanie materialności węgla. Uczestnicy mieli możliwość przeprowadzania prostych eksperymentów z węglem (np. dotykanie, malowanie, rozbijanie), zapoznania się z fragmentami tekstów literackich i non fiction o narracjach paliwowych, a także podzielenia się swymi odczuciami wywołanymi kontaktem z tym minerałem.
Stanowisko badawcze Węglowe Laboratoria Zmysłów oraz warsztaty były wspierane przez studentki i studentów filologii polskiej (specjalność nauczycielska): Julię Duszę, Barbarę Gurgul, Karolinę Koziarz, Alicję Wosik, Katarzynę Gryncewicz, Paulinę Pabiś, Paulinę Pawlik, Martę Zając, Andrzeja Handzlika oraz Amandę Caban – studentkę Wydziału Nauk Społecznych.
W ramach aktywności poświęconych językowi polskiemu dr hab. Barbara Mitrenga, prof. UŚ, dr Ewa Ulitzka, a także doktorantka Szkoły Doktorskiej – mgr Aleksandra Ryś zaprosiły uczestników festiwalu do udziału w fascynującej zabawie z dawną i współczesną polszczyzną w roli głównej. Każdy miłośnik języka polskiego znalazł na stanowisku coś dla siebie. Można było m.in. sprawdzić wiedzę na temat dawnych słów i zapożyczeń, przetestować umiejętność posługiwania się poprawną polszczyzną; nie brakowało również ciekawostek z zakresu historii języka polskiego, słowotwórstwa, grzeczności językowej, a także zagadek dotyczących śląskich strachów i ich nazw.
Za część literaturoznawczą odpowiadały na stanowisku polonistycznym prof. dr hab. Bożena Mazurek, dr hab. Marzena Walińska, prof. UŚ, dr Katarzyna Niesporek-Klanowska oraz mgr Monika Szafrańska. Podchodząc do stoiska, można było wziąć udział w różnorodnych quizach: wypełnić luki w znanych wierszach, do dzieła dopasować autora, spróbować odpowiedzieć na zagadki literackie, wylosować polonistycznego mema, jak również wziąć udział w wróżbach przy wykorzystaniu instrukcji z XVIII-wiecznych druków oraz interaktywnych zajęciach z elementami retoryki.
W przygotowaniu stoiska pomogli studenci różnych lat filologii polskiej oraz członkowie Koła Naukowego Polonistów Uniwersytetu Śląskiego.
W czasie 6. ŚFN pracownicy Instytutu Literaturoznawstwa i Instytutu Językoznawstwa oraz doktorantka Szkoły Doktorskiej wygłosili również następujące wykłady pod wspólnym hasłem „Polonistyka inspiruje”:
- dr hab. Elżbieta Dutka: Niewzruszone, zapisane, zmienione. O różnych wyobrażeniach gór w poezji polskiej XX i XXI wieku,
- dr hab. Tomasz Kaliściak, prof. UŚ: Potwory z karbonu, czyli ilustrowana historia naturalna Śląska,
- dr hab. Bożena Szałasta-Rogowska, prof. UŚ: Czy Kanada nadal pachnie żywicą? Odpowiadają polscy poeci,
- dr Piotr Gorliński-Kucik: Science fiction jako laboratorium wyobraźni,
- dr Katarzyna Niesporek-Klanowska: W głąb hałdy. Dociekania poetycko-leksykologiczne,
- dr Joanna Przyklenk: Od „czołem Waszmości” do „siema”, czyli o źródłach, stabilności i zmienności polskiej grzeczności językowej;
- mgr Monika Szafrańska: Jak porwać XVII-wieczną pannę? Poradnik amanta.
Językoznawczynie z Wydziału Humanistycznego czynnie uczestniczyły w 6. Śląskim Festiwalu Nauki, proponując uczestnikom i uczestniczkom tego wydarzenia udział w wykładach, warsztatach i panelu dyskusyjnym oraz odwiedzenie stanowiska pokazowego „Polonistyka inspiruje”.
Dr hab. Agnieszka Piela, prof. UŚ, wygłosiła na scenie nauk humanistyczno-społecznych wykład zatytułowany Sztywny jak Pinokio, koszałki-opałki, (pora na) małe co nieco…, czyli literackie korzenie związków frazeologicznych. Językoznawczyni opowiadała miłośnikom ojczystej mowy o rozmaitych źródłach utartych połączeń wyrazowych, koncentrując się na frazeologizmach i przysłowiach motywowanych dziełami literackimi. Pani Profesor uwagę poświęciła również nieoczywistym konstrukcjom słownym, tj. połączeniom o różnie odtwarzanej etymologii czy związkom frazeologicznym mającym w rzeczywistości nieliteracki rodowód – sztuka pisarska jedynie je spopularyzowała. Uczestnicy wykładu otrzymali w prezencie leksykon autorstwa prelegentki: Słownik frazeologizmów z archaizmami. Pamiątki przeszłości (Wydawnictwo Naukowe PWN).
Dr Joanna Przyklenk wygłosiła referat nt. Polonistyka inspiruje: Od „czołem Waszmości” do „siema”, czyli o źródłach, stabilności i zmienności polskiej grzeczności językowej. Autorka wykładu zaprosiła słuchaczy do świata polskiej grzeczności językowej – dawnej i współczesnej. Odpowiadała na pytania: Co to w ogóle znaczy być grzecznym w języku? Skąd wzięły się polskie „grzeczne” słówka, czyli nasze powitania („dzień dobry”, „cześć”) i pożegnania („do widzenia”)? Które elementy dawnego polskiego modelu grzeczności są wciąż obecne we współczesnej polszczyźnie, a które uległy zmianie? Następnie omówiła tendencje w zakresie przeobrażeń dotyczących językowej etykiety w polszczyźnie. Wykład zakończyła krótką refleksją poświęconą aktualnym problemom Polaków z wyrażaniem grzeczności w języku.
Dr Ewa Biłas-Pleszak, prof. UŚ, poprowadziła warsztaty zatytułowane Cyceronie, prowadź! Jak dobrze przygotować się do wystąpień publicznych, których celem było uwrażliwienie uczestników na estetykę i etykę publicznego przemawiania oraz przygotowanie ich do samodzielnego opracowania wystąpienia prezentowanego przed zróżnicowaną publicznością. W trakcie spotkania omawiany był model kompetentnego mówcy, rozmawiano o przyczynach lęku przed wystąpieniami publicznymi, a także o roli słuchania i audytorium. Uczestnicy zaznajomili się z przykładowymi planami wystąpień oraz ćwiczyli używanie urozmaiconych strategii językowych przydatnych w komponowaniu przemówień.
Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Edukacją Polonistyczną przygotowało dla uczestników i uczestniczek 6. ŚFN cykl propozycji obejmujący panel dyskusyjny oraz warsztaty. W panelu eksperckim Humanistyczna edukacja ekologiczna, którego uczestnicy dyskutowali o kryzysie klimatycznym w dyskursie szkolnym, wzięła udział prof. dr hab. Bernadeta Niesporek-Szamburska.
Prof. dr hab. Bernadeta Niesporek-Szamburska, dr hab. Danuta Krzyżyk, prof. UŚ, dr hab. Olga Przybyla, prof. UŚ, oraz dr Maria Wacławek przygotowały dla uczniów warsztaty Zielone pisanie i zielone czytanie – od teorii do praktyki. Ich celem było uwrażliwianie uczestników zajęć na środowisko naturalne i jego potrzeby. Inspiracją do ćwiczeń słownikowych, ortograficznych oraz ćwiczeń w mówieniu i pisaniu stały się filmy poświęcone życiu łąki oraz dźwiękom, które na łąkach słychać.
Dr Maria Wacławek spotkała się z nauczycielkami i nauczyciela języka polskiego oraz uczennicami i uczniami klas VII–VIII szkoły podstawowej i liceum, by poszukać odpowiedzi na pytanie Czym jest ekolingwistyka?, wspólnie zastanowić się nad językiem i tym, czy człowiek jest miarą wszechrzeczy oraz przeanalizować wybrane reklamy telewizyjne w duchu ekokrytyki, porozmawiać o zjawisku „greenwashingu”, a także przesłaniu ekologicznych reklam społecznych.
Dr Anna Guzy poprowadziła warsztaty Dobrostan psychiczny a kryzys klimatyczny. W trakcie warsztatów omówiła wybrane propozycje technik relaksacyjnych, oddechowych oraz uważności, które mogą być stosowane w radzeniu sobie w sytuacji napięcia czy przeciążenia. Uczestnicy zajęć mieli też okazję zapoznać się z wybranymi aplikacjami, które mogą być wykorzystywane w celu poprawy samopoczucia i ogólnego dobrostanu.
Dr hab. Barbara Mitrenga, prof. UŚ, dr Ewa Ulitzka oraz doktorantka Szkoły Doktorskiej – mgr Aleksandra Ryś – i studentki III roku filologii polskiej: Klaudia Antosz, Emilia Cichy i Aleksandra Tubacka współprowadziły stanowisko pokazowe „Polonistyka inspiruje”, w ramach którego zachęcały uczestników festiwalu m.in. do udziału w zabawach językowych poświęconych dawnej i współczesnej polszczyźnie, poprawności i grzeczności językowej czy rozwiązywania zagadek na temat śląskich strachów i ich nazw.
