Od 2 do 20 sierpnia 2024 roku zespół badaczy z Centrum Studiów Polarnych (CSP) Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach bierze udział w interdyscyplinarnej wyprawie polarnej na Svalbard.
Tegoroczna wyprawa to kolejny krok w zrozumieniu złożonych procesów zachodzących w regionach polarnych w dobie zmian klimatycznych. Badania przyczynią się do pogłębienia wiedzy na temat ewolucji lodowców i ich wpływu na środowisko, a także będą miały istotne znaczenie dla prognozowania przyszłych zmian w Arktyce.
W wyprawie biorą udział dr Michał Ciepły, dr Elżbieta Łepkowska, mgr Aleksandra Osika, mgr Natalia Łatacz oraz mgr Dawid Saferna.
Prace prowadzone podczas tegorocznej ekspedycji koncentrują się na kilku zagadnieniach.
Pierwszym celem ekspertów jest zrozumienie, jak zmiany zasięgu lodowców wpływają na ukształtowanie terenu i lokalny ekosystem. Aby to zbadać, naukowcy prowadzą szczegółowe kartowanie geomorfologiczne, czyli analizują formy rzeźby terenu wokół lodowców, takich jak Werenskioldbreen, Nannbreen, Austre i Vestre Torellbreen.
Innym, kluczowym zadaniem jest wznowienie monitoringu ablacji frontalnej Lodowca Hansa, czyli procesów topnienia śniegu i lodu w jego strefie czołowej. W tym celu zainstalowano specjalny punkt pomiarowy monitorujący system odwadniający lodowca, zawierający aparaty poklatkowe oraz czujniki prędkości powierzchniowej, ciśnienia i temperatury wody.
Ważnym zagadnieniem dla wyprawy jest także odpowiedź na pytanie, jak zmieniają się parametry fizyczne i chemiczne środowiska polarnego, takie jak bilans wodny i transport osadów do morza. W tym celu badacze instalują posterunek hydrologiczny na rzece odwadniającej Lodowiec Werenskiolda. Dzięki temu mogą na bieżąco monitorować przepływ wody oraz osady, które niesie rzeka, co pozwala na lepsze zrozumienie procesów zachodzących w zlodowaconych zlewniach.
Ostatnim celem ekspedycji jest walidacja technik zdalnego monitoringu (teledetekcyjnych). Aby to osiągnąć, naukowcy przeprowadzają dokładne pomiary geodezyjne przedpoli lodowców i naloty fotogrametryczne z zastosowaniem drona.
Przedsięwzięcie realizuje zadania projektu badawczego finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (NCN) w ramach grantu Preludium (2021/41/N/ST10/02070), którego głównym celem jest rekonstrukcja zasięgu lodowców i środowiska południowego Svalbardu podczas Optimum Klimatycznego Holocenu. Wyprawa wpisuje się w Priorytetowe Obszary Badawcze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (POB 3): Zmiany środowiska i klimatu wraz z towarzyszącymi im wyzwaniami społecznymi. Dodatkowo w trakcie ekspedycji realizowane są projekty badawcze doktorantów Międzynarodowej Środowiskowej Szkoły Doktorskiej.
Badania są realizowane zgodnie z przepisami Gubernatora Svalbardu, a wyprawa została zarejestrowana w bazie RiS pod numerami 10511 A17 (CSP) oraz 12003 A3 (NCN Preludium, A. Osika). Ekspedycja otrzymuje wsparcie od centrum logistyczno-naukowego BERA oraz projektu CRIOS – Cryosphere Integrated Observation Network on Svalbard. Prace naukowe są prowadzone w oparciu o infrastrukturę Polskiej Stacji Polarnej w Hornsundzie i Stacji Polarnej im. Stanisława Baranowskiego na Spitsbergenie.
fot. Natalia Łatacz
