| Weronika Cygan |
Literatura science fiction obfituje w historie załóg kosmicznych, które odcięte od ziemskiej społeczności nie udźwignęły presji samotności, pustki i zagubienia. Psycholog – obok inżynierów i lekarzy – jest często niezbędnym członkiem takiego zespołu, mającym zagwarantować równowagę psychiczną pozostałych kolegów i koleżanek. Podczas następnego spotkania Sceny Premier Naukowych spróbujemy skonfrontować fikcję z faktami oraz znaleźć odpowiedź na pytanie, jak nie oszaleć w kosmosie.
Co ma polarnik do astronauty
Dotąd tylko garstka ludzi oderwała stopy od Ziemi, docierając na jej orbitę, a jeszcze mniej stąpało po Księżycu. Nie mieliśmy więc zbyt wielu okazji do sprawdzenia, jak kosmiczna pustka wpływa na ludzką psychikę. Jesteśmy jednak w stanie sprawdzić, w jaki sposób ekstremalne warunki społecznej izolacji oddziałują na człowieka.
Dr Agnieszka Skorupa z Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego specjalizuje się w badaniach adaptacji człowieka do ekstremalnych, zamkniętych i izolowanych środowisk, znanych jako ICE (Isolated-Confined-Extreme). Zanim skupiła się na badaniach prowadzonych w analogowych habitatach kosmicznych, mających imitować warunki panujące poza bezpieczną ziemską atmosferą, analizowała sytuacje, z którymi zmagają się uczestnicy wypraw polarnych. Okazuje się bowiem, że sposób życia polarnika pod wieloma względami przypomina codzienność astronauty i może być dla tego drugiego pouczający.
Kosmos w Pile
Nie trzeba jednak specjalnie wybierać się na Antarktydę, żeby badać ludzi poddanych ekstremalnym warunkom izolacji. Nie jest również konieczna wizyta na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Wystarczy wyprawa do Piły w województwie wielkopolskim, gdzie od 2017 roku działa symulowana baza kosmiczna LunAres. To właśnie tam dr Agnieszka Skorupa uczestniczy w badaniach, w ramach których sprawdzane są reakcje i zachowania ludzi poddanych społecznej izolacji.
Habitat kosmiczny w Pile zyskał już sobie światową renomę. Naukowcy w LunAres sprawdzają parametry zdrowotne uczestników. Specjaliści z przeróżnych dziedzin – medycyny, psychologii, biotechnologii, robotyki czy architektury – analizują szerokie spektrum zjawisk i zachowań, jakie mogą wystąpić podczas załogowych misji kosmicznych.
Syndrom trzeciej ćwiartki
Na podstawie badań i obserwacji odizolowanych grup – począwszy od analiz pamiętników pierwszych zdobywców biegunów – spekulowano występowanie tzw. zjawiska trzeciej ćwiartki. Syndrom ten objawia się pogorszeniem nastroju, zdezorientowaniem i napięciami w grupie, które pojawiają się tuż po upłynięciu połowy czasu misji. Z dwuletnich pomiarów prowadzonych w LunAres wynika, że zjawisko to może występować również u członków załóg kosmicznych, choć nie do końca w takiej formie, jak pierwotnie zakładano.
Niemniej ciekawe jest przyglądanie się temu, jak na adaptację w środowiskach analogowych wpływają różnice między płciami. Wciąż bowiem brakuje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy konstruowane misje kosmiczne powinny mieć charakter zróżnicowany pod kątem płci, czy też lepszym rozwiązaniem byłyby monopłciowe grupy.
O tym, co jeszcze odsłaniają przed nami badania prowadzone w symulowanych bazach kosmicznych i co nam mówią o człowieku, opowie dr Agnieszka Skorupa w ramach 31. odsłony Sceny Premier Naukowych. Spotkanie odbędzie się w czwartek 13 kwietnia 2023 roku o godz. 18.00 i poprowadzi je dziennikarka Marta Paluch. Rozmowa będzie tłumaczona na Polski Język Migowy.
Przypominamy, że dotychczasowe spotkania dostępne są na kanale YouTube UŚ.
