Rola Kościoła i inicjatyw lokalnych w gromadzeniu narodowego dziedzictwa węgla kamiennego

Program: Nauka dla Społeczeństwa II

Nr rejestracyjny: NdS-II/SP/0082/2024/01

Kwota wnioskowana: 292 380,00 PLN

Okres realizacji: 36 miesięcy (2024-2026)

Zespół:

• dr hab. Marta Tomczok, prof. UŚ (kierownik),
• dr hab. Lucyna Sadzikowska, prof. UŚ,
• dr hab. Paweł Tomczok, prof. UŚ,
• dr Beata Piecha-van Schagen.

Wykonawcy pomocniczy:

• dr hab. Robert Krzysztofik, prof. UŚ,
• dr Weronika Dragan,
• ks. prof. dr hab. Jerzy Myszor.

Projekt „Rola Kościoła i inicjatyw lokalnych w gromadzeniu narodowego dziedzictwa węgla kamiennego” opiera się na przekonaniu, że jedynie włączenie do badań źródeł związanych z działalnością Kościoła katolickiego, grup parafialnych oraz społeczności lokalnych może w istotny sposób przekształcić postkomunistyczny wizerunek polskiej kultury węgla kamiennego. Dziedzictwo narodowe, rozumiane za Janem Pawłem II jako dziedzictwo kultury duchowej i materialnej o podłożu chrześcijańsko-personalistycznym, ma cechy uniwersalne i niezależne od zróżnicowań regionalnych. Pozwala to zaliczać do dziedzictwa narodowego zarówno sztukę sakralną, jak i zdeponowane w kościołach obiekty działalności górniczej, powierzane kapłanom przez środowiska górnicze począwszy od lat dziewięćdziesiątych XX wieku, kiedy to w wyniku likwidacji kilkunastu polskich kopalń węgla kamiennego kultura górnicza zaczęła tracić zarówno swoją integralność, jak i określone miejsca, w jakich była rozwijana.

Projekt zakłada cztery cele ogólne:

• całościowe opracowanie narodowego dziedzictwa węgla kamiennego z włączeniem w jego zakres zachowywanych dotąd w badaniach podziałów na kultury regionalne;

• przygotowanie nowoczesnej metody badania tego dziedzictwa, będącej wypadkową podejmowanych już Polsce studiów nad kulturą górniczą i niepodejmowanych dotąd w kraju, ale prowadzonych na szeroką skalę wNiemczech, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych studiów nad coal culture czy heritage coal culture;

• przeanalizowanie dziedzictwa węgla kamiennego po 1989 roku, kiedy w wyniku restrukturyzacji górnictwa w Polsce doszło do zamknięcia w krótkim czasie największej liczby zakładów przemysłowych, a także niektórych centrów przemysłowych (jak Dolnośląskie Zagłębie Węglowe czy Zagłębie Dąbrowskie);
• wysunięcie na pierwszy plan analiz pamięci społecznej i prospołecznego charakteru działań objętych projektem dzięki odtworzeniu historii mówionej tej części polskiego społeczeństwa, która po 1989 roku oddolnie, w sposób niczym nieprzymuszony, z pełnym oddaniem i poświęceniem zaczęła gromadzić pamiątki po likwidowanych kopalniach i przyczyniać się do kontynuowania duchowych oraz świeckich zwyczajów górniczych, integrując przy tym senioralne środowiska górnicze z otoczeniem.

Planowane rezultaty:

• baza-archiwum zawierająca lokalizacje i opisy stowarzyszeń i inicjatyw lokalnych związanych z upamiętnianiem węgla kamiennego,
• wystawa mobilna prezentowana we wszystkich aktywnych i zamkniętych zagłębiach węgla kamiennego w Polsce,
• monografia w języku angielskim zbierająca wyniki projektu,
• facebook,
• strona internetowa,
• newsletter,
• materiały edukacyjne.