| dr hab. Wioletta Bojda |
Wśród zamkniętych w domach dzieci narasta potrzeba działania, którą przy znikomych środkach można pozytywnie ukierunkować. Zarówno przedszkola, jak i szkoły przesyłają materiały edukacyjne najmłodszym dzieciom, jednak można je dowolne uzupełniać, dostosowując do potrzeb najmłodszych.
Jedną z czynności, łatwych do wykonania w domu, a niezbędnych, jest oczywiście nauka pisania. Aby miała sens i nie stanowiła dla maluchów nadmiernego obciążenia, dobrze wcześniej pomyśleć o odpowiednich ćwiczeniach związanych z usprawnianiem motoryki małej, czyli kształceniem precyzji dłoni i palców. Bardzo pomaga w tym rysowanie, malowanie, lepienie z plasteliny, nawlekanie koralików, układanie z nich rozmaitych wzorów, przybijanie stempelków, przelewanie wody, przesypywanie, np. ryżu, kaszy, grochu, a także czynności z życia codziennego – samodzielne jedzenie, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł itp. Jeśli je odpowiednio potraktujemy, mogą stanowić świetne przygotowane do nauki pisania.
Rysowanie
To chyba najprostsze zajęcie do zorganizowana, warto jednak pamiętać, że jeżeli wybieramy kredki, to powinny być miękkie, najlepiej tłuste pastele, które nie wymagają dużego nacisku, by uzyskać odpowiednie natężenie koloru. Po rysunkach ujawniających dziecięcą ekspresję staramy się jednak położyć nacisk na kształtowanie precyzji. Użyteczne stają się tu kolorowanki, a nawet przygotowywane wraz z dzieckiem „kompozycje”. Jedna z najłatwiejszych:
- Rysujemy dowolny kształt, np. schematycznego kota.
- Za pomocą linijki całą stronę pokrywany kreskami.
- Kolorujemy wybrane paski naprzemiennymi kolorami.
Lepienie i klejenie
Idealnym ćwiczeniem wzmacniającym mięśnie dłoni i kształtującym precyzję palców są zabawy z ugniataniem plasteliny, modeliny czy ciastoliny. Można zacząć od najprostszych zabaw – lepienie kulek, wężyków, potem tworzenie postaci, łączenie z innymi przedmiotami itp. Gdy zabraknie „sprzętu”, można stworzyć domowe produkty – z mąki (mąka z niewielką ilością wody i soli) oraz z chleba (miąższ chleba ugniatamy z niewielką ilością wody i soli), a po stwardnieniu figurek pomalować je farbkami.
Ciekawe efekty przynosi też sklejanie fragmentów materiałów (czasem mogą to być kształty wycięte przez dorosłą osobę) i tworzenie nowych kompozycji.
Układanie
To zajęcie daje szerokie pole do popisu i zależy jedynie od pomysłowości, układać można bowiem wszystko ze wszystkiego – postacie z guzików, makaronu, przypraw, fragmentów materiałów, listków, kwiatków, fragmentów kolorowego papieru, zdjęć wyciętych z gazet. Pozwala to nie tylko na kształtowane precyzji ruchów palców, ale też rozwija wyobraźnię i pomysłowość dziecka, a przy okazji podnosi jego poczucie wartości, gdyż każda kompozycja jest ciekawa.
Stemplowanie
Poza tradycyjnymi stempelkami ciekawe możliwości dają te „chałupnicze”, które można wykonać w domu. W jaki sposób? Wystarczy dużego ziemniaka przeciąć na pół i w środku wyrzeźbić nożem wskazany przez dziecko wzór, pomalować pędzelkiem z farbką i dowolnie odbijać na papierze.
Każda z tych czynności może być potraktowana jako ćwiczenie przygotowujące do nauki pisania. Dobrze rozpocząć ją od precyzyjnych ćwiczeń, jakimi są tradycyjne szlaczki. Tu najlepiej się sprawdza zeszyt w kratkę, dzięki któremu dziecko będzie mogło zachować właściwe proporcje figur. Kolejność wprowadzania coraz bardziej utrudnionych wzorców powinna przebiegać dla dziecka niezauważalnie, tak aby samo chciało wykonywać coraz trudniejsze polecenia:
- „szlaczki kreskowe”, czyli rysowanie pionowych linii wielkości dwóch kratek, później wielkości pojedynczych kratek, w końcu – naprzemiennie, późnej te same wielkości powinny być przedstawiane w wersji pochyłej, a jako spełnienie – połączenie kresek pochyłych w zygzaki (zobacz: skan, strona 1);
- „szlaczki laseczkowe” – laseczki ustawione w górę i w dół, a późnej łączone podwójnie, wreszcie w fale (zobacz: skan, strony 2–3);
- pętelki różnego rodzaju, duże, małe, łączone, półokręgi i okręgi, zawijasy (zobacz: skan, strona 4).
Pobierz skan ze szlaczkami i literkami
Po opanowaniu szlaczków kolejnym etapem powinno być płynne przejście do kreślenia liter.
Wprowadzanie nowej litery i nauka jej pisania powinna odbywać się według schematu: przekazanie informacji, prezentacja i wspólne ćwiczenie związane z opanowaniem właściwego kierunku, co szczegółowo można przedstawić w następujący sposób:
- Zaprezentowanie poprawnego wzoru danej litery, najlepiej w postaci szablonu (po pokazaniu kształtu litery należy wypowiedzieć jej dźwięk, by w pamięci dziecka grafem związał się z fonemem), następnie należy literę zapisać w powiększonym formacie.
- Analiza kształtu litery – zwrócenie uwagi na konstrukcję, elementy składowe, porównanie z innymi literami, jeśli wprowadzany jest kolejny kształt. Trzeba wyraźnie wskazać części składowe litery (laseczki, wężyki, kreseczki), aby móc ją później swobodne kreślić. Warto też zwracać uwagę na podobieństwa i różnice między literami, porównywać np. a z o, l z ł i t, g z j i y.
- Prezentacja sposobu kreślenia litery – najpierw pisanie bezśladowe w powietrzu, na blacie stołu, później można literki zapisywać na folii, układać np. z guzików czy grochu, zapisywać w powiększonych formacie, wreszcie – w liniaturze.
Ważne, aby pamiętać o właściwym kroju liter, zachowywać odpowiedni kierunek zapisu i dążyć do tego, by dziecko zapisywało litery bez odrywania ręki (chyba że konieczne jest dopisanie kreseczki czy znaku diakrytycznego).
Pomocne linki: