Szanowni Państwo,
czas uniwersytetów mierzą lata, które nie zbiegają się z rokiem kalendarzowym, ale ich początek przypada zawsze jesienią, kiedy inaugurujemy kolejny rok akademicki. Ten rok wszelako jest wyjątkowy i jego kalendarzowa miara odciśnie się w historii Uniwersytetu Śląskiego. Staraniem wielu osób z naszego uniwersytetu, przy współpracy katowickich uczelni publicznych został Katowicom przyznany tytuł Europejskiego Miasta Nauki, a Uniwersytet Śląski był inicjatorem wniosku o ten tytuł i jest liderem całego przedsięwzięcia.
Składam wszystkim Państwu wyrazy wdzięczności. To Wasze osiągnięcia naukowe i artystyczne, troska o kształcenie studentów oraz imponująca praca organizacyjna zbudowały argument, który sprawił, że nasza aplikacja została przyjęta, a rektorzy sześciu uczelni publicznych Katowic powierzyli Uniwersytetowi Śląskiemu zaszczytną i odpowiedzialną rolę kierowania pracami Konsorcjum Katowice Miasto Nauki.
Zaufanie dla Uniwersytetu
W wielu rankingach uczelni w Polsce i na świecie szczególnie wpływowym kryterium jest „prestiż uczelni”. Składają się nań uznanie dla dorobku naukowego i dydaktycznego każdego i każdej z nas z osobna, jak również autorytet i pozycja uniwersytetu w oczach innych społeczności akademickich i całego otoczenia uczelni – lokalnego, krajowego i międzynarodowego. Prestiż buduje się długo i nie sposób go zaprojektować w żadnej strategii. Jego widocznymi wyznacznikami są zaufanie i szacunek, jakie otaczają cały uniwersytet. Choć trudny do uchwycenia, prestiż uniwersytetu ma bardzo wymierne skutki.
Kiedy pięć lat temu ogłoszono wyniki konkursu Inicjatywa Doskonałości Uczelnia Badawcza, zajęte przez UŚ miejsce (trzynaste) postawiło przed nami, a przede wszystkim przede mną jako rektorem, jasne pytanie: w jaki sposób wzmocnić pozycję Uniwersytetu Śląskiego, nie czekając na kolejną edycję konkursu, w sytuacji, kiedy 10 uczelni badawczych (w tym bliska nam Politechnika Śląska) przez 5 lat będzie dysponować zwiększonymi środkami finansowymi na rozwój badań, kształcenia i infrastruktury? Gdzie znajduje się wolne pole gry, której reguły choć w części określać może Uniwersytet Śląski, a nie tylko dostosowywać się do tych istniejących?
Odpowiedź przyszła szybko. To region, czyli województwo śląskie oraz europejska przestrzeń akademicka powinny być terytorium naszej inwencji w budowaniu wpływu uniwersytetu na sferę publiczną za pomocą nauki, sztuki i dydaktyki akademickiej. Stało się to możliwe, ponieważ znaleźliśmy wspólnie nowe sposoby informowania o naszej pracy naukowej, a także skutecznie opowiedzieliśmy o kluczowej roli, jaką nauka, sztuka i edukacja odgrywają w transformacji województwa śląskiego.
Strategia twórczego zaangażowania uniwersytetu w industrialne i poindustrialne wyzwania regionu dała nam mocny głos, słuchany z uznaniem zarówno w instytucjach samorządowych, jak i w gronie dziesięciu uczelni europejskich tworzących sojusz Transform4Europe. Uzyskanie dla Katowic tytułu Europejskiego Miasta Nauki, pozycja lidera Konsorcjum oraz przewodniczenie sojuszowi T4EU w roku 2024, to potwierdzenie sensowności naszych wysiłków i zaangażowania. Za szacunkiem i zaufaniem dla Uniwersytetu stoi także jego autorytet demokratycznej instytucji publicznej, która utrzymała autonomię i niezależność wobec władzy przez ostatnie osiem lat. Na tle wielu instytucji publicznych Uniwersytet Śląski był ostoją dobrego prawa, wolnego słowa, rzeczowej debaty, dbałości o równość wszystkich członków i członkiń wspólnoty akademickiej.
Trwałe efekty
Z rosnącej obecności i widzialności Uniwersytetu Śląskiego w przestrzeni publicznej płyną wymierne i bezprecedensowe korzyści dla naszej uczelni, z których wymienię tylko trzy, najbardziej spektakularne:
- Stworzyliśmy – jako lider Konsorcjum Katowice Miasto Nauki – model i praktykę współpracy uczelni publicznych unikalne w skali Polski, pozwalające każdej z nich zachować swoją oryginalność i niezależność, a zarazem współpracować i występować razem tam, gdzie to przynosi korzyści każdej z nich. Symbolicznym aktem dobrej woli do tej współpracy jest, druga już, międzyuczelniana inauguracja roku akademickiego.
- Wiele lat bezskutecznych starań o środki na budowę nowej infrastruktury naukowej i dydaktycznej dla nauk chemicznych, biologicznych i artystycznych znalazło wreszcie szczęśliwy finał. Dzięki naszym staraniom Zarząd Województwa Śląskiego uznał te inwestycje za swoje priorytety i wpisał je na listę projektów strategicznych w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021–2027. Łączna wartość planowanego dofinansowania dla Uniwersytetu Śląskiego to ok. 346,5 mln zł.
- Opracowaliśmy założenia do Programu Badań dla Śląska, który pozwoli uruchomić nowy model finansowania badań naukowych w obszarach kluczowych dla rozwoju regionu, w oparciu o środki budżetowe, samorządowe i prywatne. Będą one przyznawane naukowcom corocznie w drodze otwartych konkursów.
Z powrotem do Uniwersytetu
Być może część z Państwa zastanawia się, czy intensywna obecność Uniwersytetu Śląskiego w przestrzeni publicznej nie dzieje się kosztem naszej podstawowej misji akademickiej oraz zadań i potrzeb pracowników, doktorantów i studentów. Pytanie jest uzasadnione, gdyż branie przez Uniwersytet współodpowiedzialności za świat poza jego murami powinno służyć także samemu uniwersytetowi; jego rozwojowi, lepszym warunkom dla pracy naukowej i artystycznej oraz dla studiowania i rozpoczynania kariery naukowej.
Obserwuję uważnie proces zwrotu, jaki otrzymuje Uniwersytet Śląski od osób i instytucji w zamian za nasze zaangażowanie w sprawy otoczenia społecznego uczelni. Wszystko, co dobrego jako pracownicy i pracowniczki robimy w uniwersytecie i poza nim, wzbogaca całą jego społeczność i wzmacnia każdego i każdą z nas, przyczyniając się do powiększania potencjału naszej uczelni, począwszy od dodatkowych środków na badania, na dydaktykę, na budynki, aparaturę badawczą i wyposażenie dydaktyczne, przez większe zainteresowanie kandydatów na studia, po członkostwo naszych uczonych w licznych gremiach, nie tylko akademickich.
Rok Europejskiego Miasta Nauki to niewątpliwie swoista kumulacja obecności Uniwersytetu Śląskiego w jego bliższym i dalszym otoczeniu. Za nami pierwszy z 50 tygodni obchodów EMNK. Wykorzystajmy ten rok, aby pokazać bogactwo i różnorodność nauki i sztuki, jakie powstają w naszej uczelni, i opowiedzieć o nich. A potem podsumujemy i ocenimy wewnętrzne korzyści naszych wysiłków, aby wspólnie postanowić, co nam dalej czynić trzeba ku pożytkowi Uniwersytetu Śląskiego, czyli nas wszystkich składających się na jego społeczność – teraz i w przyszłości.
Prof. dr hab. Ryszard Koziołek
Rektor Uniwersytetu Śląskiego
Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab. Ryszard Koziołek | fot. Julia Agnieszka Szymala