O tym, jak blisko miłości do śmierci, przekonujemy się, poznając szczegóły niebanalnego życia intymnego owadów. Tak jak różne są ich organizmy, tak również zaloty, rytuały godowe i zachowania seksualne cechuje niezwykła różnorodność. Trud przedłużenia gatunku trwa, a że ten i ów poświęcił swoje życie… Cóż, takie są prawa natury. Opowiada o nich biolog, dr Jacek Francikowski, zajmujący się m.in. neurobiologią, ewolucją i rozwojem owadów.
Aby pokazać, jak ciekawe bywają zachowania w świecie owadów, proponuję przyjrzeć się trzem przedstawicielom stawonogów: świetlikowi, świerszczowi polnemu oraz skakunowi.
W świecie zwierząt bywa zazwyczaj tak, że to samiec wysyła określone informacje, aby zwabić samiczkę, nieliczne są przykłady sytuacji odwrotnej. Widać to między innymi w charakterystycznym dla poszczególnych płci wyglądzie zewnętrznym. Różnorodność kolorów i przepiękne wzory stają się często znakiem rozpoznawczym samców, samice zdecydowanie mniej rzucają się w oczy.
Na przykład samice świetlikowatych (grupa chrząszczy) są niepozorne, właściwie w ogóle nie przypominają typowych dla chrząszczy osobników dorosłych. Wyglądają tak, jakby zatrzymały się na pewnym etapie rozwoju, przypominając larwy. Zwykle też nie latają, tylko siedzą na drzewach lub krzewach i wysyłają słabe światło, którego oko ludzkie nie dostrzega.
Z kolei samce świetlika są uskrzydlone, latają nad ziemią, emitując silniejsze żółte światło dzięki odpowiednio ukształtowanym organom znajdującym się na odwłoku. Warto dodać, że sygnał świetlny jest inny w zależności od gatunku. Gdy samica dostrzeże takiego latającego owada i rozpozna sygnał, odpowiada w ten sam sposób.
Są w tym gronie jednak pewne drapieżne gatunki świetlików, które potrafią emitować światło charakterystyczne dla innego gatunku. To sprawia, że zwabiony bodźcem wzrokowym samiec, który spodziewa się odpowiedzi potencjalnej partnerki, najzwyczajniej w świecie… zostaje pożarty.
O bogactwie sygnałów świadczy też komunikacja świerszczy. O ile w przypadku świetlików mówiliśmy o bodźcach świetlnych, o tyle u świerszczy dominującą rolę odgrywają bodźce słuchowe. Samce wydają charakterystyczne dźwięki, gdy walczą z innymi o terytorium lub miejsce w hierarchii, inaczej jednak brzmią ich odgłosy, gdy chcą zwabić samicę. Co więcej, ten dźwięk dostarcza również informacji o kondycji świerszcza – jego potencjale rozrodczym, rozmiarze czy stanie zdrowia.
Jako ciekawostkę podam jeszcze przykład pokrewnego świerszczom gatunku pasikonika Anabrus simplex. Jest to jeden z nielicznych przykładów, gdy to samica musi zabiegać o względy samca. Podczas kopulacji samce przekazują nie tylko plemniki, lecz również spermatofilaks – odżywczą substancję, którą zjada samica. Samce wspomnianego gatunku produkują tylko jeden spermatofilaks w ciągu całego swojego życia, dlatego starannie dobierają sobie partnerki – w tym przypadku im cięższe, tym lepsze.
Ciekawe jest także życie i rozmnażanie skakunów. Samce tych pająków (np. peacock jumping spider) wykonują jeden z najbardziej skomplikowanych tańców godowych, jakie widziałem! Są niesamowicie szybkie w tym, co pokazują, gwałtownie poruszają swoimi odnóżami w określonym rytmie, a wykonywane przy okazji figury akrobatyczne wyglądają zjawiskowo. Do tego warto zwrócić jeszcze uwagę na przepięknie ubarwiony odwłok. To bardzo skomplikowana informacja w świecie pająków, które na co dzień są samotnikami. Samiec i samica zbliżają się więc do siebie wyłącznie w okresie rozrodczym, niestety zwykle dla samca taka krótka przygoda kończy się śmiercią.
Napisy do materiału filmowego w języku polskim: Pająk, który tańczy o swoje życie
