Ustalenie strategii rozwoju obszaru metropolitalnego poprzez jak najlepsze wykorzystanie potencjału miast członkowskich z poszanowaniem ich odrębności i specyfiki – to nadrzędny cel powołanego w 2007 roku Górnośląskiego Związku Metropolitalnego. Dziesięć lat później Parlament RP przyjął ustawę metropolitalną dla województwa śląskiego, która oznacza, że 1 stycznia 2018 roku oficjalną działalność rozpocznie związek metropolitalny – stanowiący prawną podstawę ścisłej współpracy miast śląsko-zagłębiowskiego obszaru metropolitalnego. Instytucja będzie dysponowała realnymi narzędziami i środkami oddziaływania na swoim terytorium.
Zadania związku metropolitalnego określone w ustawie koncentrować się będą przede wszystkim na społeczno-gospodarczym rozwoju tego obszaru, koordynowaniu transportu i zagospodarowania przestrzennego oraz promocji. Z czasem miasta mogą zyskiwać nowe kompetencje w ramach członkostwa w związku.
Zarządzanie tak złożonym i zróżnicowanym organizmem miejskim musi jednak opierać się na rzetelnych danych, badaniach naukowych i wiedzy w zakresie procesów występujących w skali ponadlokalnej, dlatego w 2016 roku przy Uniwersytecie Śląskim w Katowicach utworzone zostało Obserwatorium Procesów Miejskich i Metropolitalnych (OPMiM). Inicjatorem i pomysłodawcą jednostki był zastępca dyrektora Instytutu Socjologii UŚ dr hab. Robert Pyka.
Prezentacja Obserwatorium Procesów Miejskich i Metropolitalnych
i jego potencjału badawczego odbyła się 4 kwietnia 2017 roku
podczas seminarium pt. „Nauka dla samorządu – wiedzieć, żeby działać”
Jednym z pierwszych działań OPMiM było przeprowadzenie badań dotyczących wiedzy na temat funkcjonowania obszaru metropolitalnego w samorządach należących do Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (GZM) oraz oczekiwań samorządów względem OPMiM. Przedmiotem badań były także opinie samorządowców na temat współpracy miast w obszarze metropolitalnym w perspektywie powstania związku metropolitalnego.
W międzyczasie rozwijane były struktury Obserwatorium. Obecnie w ramach jednostki współpracować będzie pięć uczelni: Uniwersytet Śląski, Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, Politechnika Śląska w Gliwicach, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej, a także Główny Instytut Górnictwa. Członkowie Obserwatorium wykonywać będą między innymi analizy i badania sektorowe na potrzeby jednostek samorządu terytorialnego oraz świadczyć usługi eksperckie.
Podpisanie porozumienia dotyczącego współpracy w ramach OPMiM
Obserwatorium zrzesza ponad 90 naukowców i ekspertów pracujących w 17 interdyscyplinarnych zespołach badawczych działających w trzech obszarach: procesów metropolitalnych, smart city oraz procesów rewitalizacyjnych. Na stronie internetowej OPMiM udostępnione zostaną informacje o każdym z zespołów badawczych, ze wskazaniem usług badawczych, jakie świadczyć może na rzecz samorządów, zrealizowanych projektów, doświadczenia jego członków oraz publikacji. Dzięki temu włodarze miast będą mogli dotrzeć do właściwych ekspertów, uzyskując wsparcie adekwatne do potrzeb.
Podczas seminarium „Nauka dla samorządu…” naukowcy przedstawili
wyniki badań przeprowadzonych w ramach działalności Obserwatorium
Za pośrednictwem witryny internetowej Obserwatorium publikowane będą również wyniki badań prowadzonych przez tę jednostkę, dzięki czemu stanie się ona bankiem wiedzy eksperckiej mogącym pomóc samorządowcom w podejmowaniu decyzji wpływających na życie mieszkańców zarówno poszczególnych miast, jak i całego obszaru metropolitalnego. Obserwatorium może prowadzić badania zlecane przez jednostki samorządowe, ale będzie realizować także własne projekty badawcze. Jak mówią naukowcy, zarówno radni, jak i prezydenci miast doceniają wartość aktualnej i rzetelnej wiedzy wspartej o wyniki badań, nawet jeśli ich wyniki nie odpowiadają przewidywaniom zleceniodawców. Respondenci mają świadomość tego, że skuteczne rządzenie zależy od właściwie postawionej diagnozy.
Wyniki pierwszych badań przeprowadzonych w ramach OPMiM:
- wiedza na temat funkcjonowania obszaru metropolitalnego w samorządach należących do GZM oraz oczekiwania samorządów względem OPMiM,
- ocena współpracy miast górnośląskiego obszaru metropolitalnego w perspektywie powstania związku metropolitalnego.
Autorami przeprowadzonych badań byli socjologowie z Wydziału Nauk Społecznych UŚ: dr Krzysztof Bierwiaczonek, dr hab. Tomasz Nawrocki, dr hab. Robert Pyka oraz dr Agata Zygmunt.