Szanowni Państwo, Pracownicy Uniwersytetu Śląskiego,
niedługo minie rok od chwili podjęcia prac nad przygotowaniem do wprowadzenia w naszym uniwersytecie nowej Ustawy o Szkolnictwie Wyższym. Wśród najważniejszych zadań, jakie obowiązująca od 1 października 2018 r. ustawa wyznacza rektorowi, jest opracowanie i przedłożenie senatowi projektu nowego statutu Uniwersytetu Śląskiego. Kolegium rektorskie, wspierane przez ponad czterdzieści osób z wszystkich wydziałów UŚ, kończy właśnie prace nad projektem założeń do nowego statutu Uniwersytetu Śląskiego.
Kolejne etapy prac prezentowaliśmy wspólnocie Uniwersytetu Śląskiego najpierw na spotkaniu z dziekanami w Ustroniu (5-6 lipca 2018 r.), następnie na posiedzeniach komisji senackich. Po udostępnieniu materiałów na stronie internetowej naszej uczelni zaprosiliśmy Państwa do dyskusji drogą e-mailową oraz w trakcie spotkań otwartych, transmitowanych przez telewizję uniwersytecką. Odbyło się pięć takich spotkań, z czego cztery na kampusach UŚ (w Katowicach, Sosnowcu, Chorzowie i Cieszynie). Piąte natomiast (które miało miejsce 28 listopada w rektoracie UŚ) było adresowane do młodszych pracowników nauki.
Otrzymaliśmy od Państwa wiele cennych uwag zgłoszonych drogą e-mailową, bezpośrednio w dyskusjach oraz w postaci uchwał. Pragniemy serdecznie podziękować za te głosy, które wyrażają wspólną troskę o przyszłość naszego uniwersytetu. Analizujemy je wszystkie i już niebawem przedstawimy zarówno odniesienie się do Państwa głosów, jak i modyfikacje projektu, jakich dokonaliśmy na podstawie Państwa propozycji.
Wykonujemy tę pracę w poczuciu wspólnej odpowiedzialności za przyszłość Uniwersytetu Śląskiego w nowych warunkach, jakie dla polskich uczelni określa obowiązująca ustawa. Przez prawie trzy lata śledziliśmy uważnie postępujące prace nad projektem ustawy, starając się zrozumieć jej literę i ducha oraz przewidzieć, co niesie ona dla naszego uniwersytetu i jakie możliwości nam stwarza. Już wtedy zrozumieliśmy, że – poza przepisami obligatoryjnymi – ustawa zostawi nam sporo swobody co do decyzji o strukturze badawczej uczelni i organizacji procesu kształcenia.
Powinniśmy tę wolność wykorzystać dla dobra naszego uniwersytetu. Rozumiemy przez nie uznanie i utrwalanie zasad podstawowych dla wspólnoty akademickiej, którymi są nimi: wolność badań naukowych, działalności artystycznej i kształcenia, równość szans wszystkich pracowników, doktorantów i studentów, poszanowanie ludzkiej godności, dążenie do prawdy.
Autonomia oraz swoboda badawcza i dydaktyczna uniwersytetów będzie się wspierać w najbliższych latach na czterech filarach:
- Bycie uczelnią badawczą, czyli posiadanie co najmniej połowy jednostek z kategorią A. Uniwersytet Śląski należy obecnie do tego grona (siedem wydziałów ma kategorię A, pięć – B), ale zdobycie tak wysokiej pozycji nie przyszło nam łatwo, a w kilku przypadkach osiągnęliśmy wynik graniczny.
- Dyscyplina zajmuje miejsce parametryzowanej dotąd jednostki (wydziału lub instytutu). Utrzymanie się w gronie uczelni badawczych wymaga, abyśmy za dwa lata, w kolejnej parametryzacji, uzyskali we wszystkich dyscyplinach przynajmniej kategorię B+. Mamy realną szansę na dołączenie do niewielkiej grupy uczelni, które będą beneficjentami dodatkowych środków finansowych, co pozwoli lepiej wynagradzać rzetelną pracę naukową i dobre kształcenie oraz niewątpliwie podniesie prestiż całej uczelni.
- Siła dyscypliny jest kluczowa dla pozycji naukowej uczelni i stanowi sumę pojedynczych osiągnięć naukowych każdego z nas. Koncepcja instytutów dyscyplinowych i zespołów badawczych w ich obrębie wyraża nasze przekonanie, że potrzebujemy struktury, która opiera się na czytelnej odpowiedzialności dyrektora i rady naukowej za pozycję dyscypliny, zaś pracownikom daje szansę optymalnego rozwoju naukowego dzięki swobodzie organizowania swoich prac badawczych – tak zespołowych, jak indywidualnych.
- Organizacja kształcenia, która w naszej propozycji po pierwsze: powiąże prowadzone przez pracownika zajęcia z obszarem jego badań, a nie z obszarem wskazanym nazwą jednostki, w której pracownik jest zatrudniony (instytutu, katedry czy zakładu); po drugie: pozwoli dziekanowi wziąć realną odpowiedzialność za kształcenie, a za poszczególne kierunki – ich dyrektorom tworzącym stały zespół kierujący dydaktyką na wydziale; po trzecie: upodmiotowi studenta, dla którego powstaje i jest realizowany program kształcenia.
Widać więc wyraźnie, że nowa ustawa wiąże autonomię oraz swobodę badań i kształcenia z mocną pozycją naukową uniwersytetu.
W kolejnych rankingach polskich uczelni powtarzała się wysoka ocena Uniwersytetu Śląskiego w jednej zwłaszcza kategorii: „potencjał badawczy”. Oznacza to, że jesteśmy postrzegani jako uczelnia o skumulowanej mocy tkwiącej w ludziach oraz w infrastrukturze badawczej i dydaktycznej. Chcemy uwolnić i ożywiać te siły, a proponowana koncepcja struktury badawczej i organizacji kształcenia ma temu sprzyjać.
Zdajemy sobie sprawę, że wielu prac badawczych i dydaktycznych nie da się zmieścić w schemacie dyscyplin ani wycenić w punktach. Wiemy, że na naszej uczelni istnieje i powinna istnieć wiedza „niezdyscyplinowana”, która powstaje w ważnych społecznie i poznawczo obszarach badań „nieparametryzowanych”. Właśnie po to, aby Uniwersytet Śląski sam mógł decydować o ich obecności, musi być uczelnią badawczą.
Zmiany wprowadzane przez nową ustawę są poważne i głębokie. Projektowane przez nas założenia do nowego statutu realizują jej postanowienia w taki sposób, aby w propozycjach nowej struktury uczelni oraz w sposobie organizacji badań i kształcenia wykorzystać odrębność, dorobek i najlepsze tradycje Uniwersytetu Śląskiego. Jesteśmy przekonani, że projektowane działania nie powinny zmieniać stanu zatrudnienia ani odrywać większości z nas od konkretnych miejsc pracy, jakie zajmujemy w swoich jednostkach. Chcemy zmienić wiele, aby to, co dobre w naszej uczelni, zyskało warunki spokojnego rozwoju. Wspólnota Uniwersytetu Śląskiego nie jest dla nas wyobrażoną abstrakcją, ale oznacza społeczną rzeczywistość ponad trzech tysięcy prawdziwych ludzi, za których przyszłość zawodową jesteśmy odpowiedzialni.
Cel naszych prac jest prosty: stworzyć optymalne warunki dla badań naukowych i dla procesu dydaktycznego. Zależy nam, aby Uniwersytet Śląski stawał się coraz lepszym miejscem pracy i studiowania.
Łączymy wyrazy szacunku
Zespół rektorski