| dr Magdalena Ochwat i dr Anna Guzy |
To już trzeci, ostatni raport dotyczący najważniejszych przedstawicieli procesu edukacyjnego – nauczycieli, uczniów i rodziców – wobec zmian klimatu. Wcześniej, w roku 2021, dr Magdalena Ochwat i dr Anna Guzy z Interdyscyplinarnego Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną UŚ poddały badaniu nauczycieli polonistów, a następnie uczniów szkół podstawowych z klas 4–8 i szkół ponadpodstawowych.
22 kwietnia 2022 roku, kiedy obchodzone jest szczególne święto – Dzień Ziemi, oddajemy w Państwa ręce raport „Rodzice wobec zmian klimatu” (pobierz dokument), który pokazuje, jak rodzice, ostatni element triady wychowawczej, pełniący rolę współuczestników i współorganizatorów kształcenia swoich dzieci, postrzegają zjawisko zmian klimatu oraz edukację proekologiczną i proklimatyczną.
Cele badań
Celem prowadzonych badań było:
- Zbadanie kompetencji ekologicznych rodziców uczniów klas 4–8 szkoły podstawowej oraz rodziców uczniów szkół średnich.
- Zebranie danych uwzględniających opinie rodziców na temat realizacji edukacji dla klimatu w szkołach, do których uczęszczają ich dzieci.
- Określenie postaw badanych rodziców wobec problematyki kryzysu klimatycznego.
- Poznanie praktyk proekologicznych realizowanych w domach respondentów.
- Poznanie zdania badanych na temat tego, czy problematyka zmian klimatu powinna być omawiana w szkole. Jeśli tak – które w szczególności tematy, zdaniem rodziców warto/należy poruszać w szkole.
- Poznanie informacji na temat źródeł wiedzy o klimacie, z których korzystają badani rodzice.
W badaniu właściwym, prowadzonym od lutego do końca marca 2022 roku, wzięło udział 303 rodziców uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych z całej Polski. 225 ankiet zostało wypełnionych i poddanych szczegółowej analizie.
Głównym narzędziem badawczym była ankieta składająca się z metryczki oraz dwudziestu trzech pytań. Piętnaście z nich miało charakter zamknięty, cztery – otwarty. Znalazły się w niej również cztery pytania półotwarte.
W ankiecie wyszczególniono pytania zorientowane wokół pięciu obszarów tematycznych:
- Kompetencje ekologiczne rodziców.
- Postawy i działania rodziców wobec problematyki zmian klimatu.
- Zaangażowanie dzieci w działania na rzecz klimatu w opinii rodziców.
- Edukacja proklimatyczna w szkole w opinii rodziców.
- Optymalna edukacja dla klimatu w opinii rodziców.
Wyniki badań
Badani mają w zdecydowanej większości aktualną wiedzę w zakresie zmian klimatu:
- Zdecydowana większość respondentów 92% (206 osób) zgadza się z tym, że globalne ocieplenie spotęgowane emisją gazów cieplarnianych jest faktem. 3% badanych (8 osób) uznaje, że nie jest to prawda, natomiast 11 osób (5%) nie podało jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie.
- 95% badanych (213 ankietowanych) uważa, że ludzie są odpowiedzialni za zmiany klimatu, odpowiedzi negatywnej udzieliło 5 rodziców (2%). 7 osób (3% respondentów) nie udzieliło jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie.
Edukacja proklimatyczna w szkole w opinii rodziców:
- Zdaniem zdecydowanej większości badanych 97% (219 osób) w szkole powinna być poruszana tematyka związana ze zmianami klimatu, odmiennego zdania jest tylko 2% respondentów (4 osoby). Dwoje rodziców (1%) nie potrafi jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie.
- Tylko 10% badanych rodziców uznało, że edukacja dotycząca kryzysu klimatycznego w szkołach jest satysfakcjonująca. 23% (51 osób) nie potrafi udzielić jednoznacznej odpowiedzi na ten temat. 67% badanych rodziców (152 osoby) jest zdania, ze edukacja dotycząca kryzysu klimatycznego nie jest satysfakcjonująca.
- 203 osoby (90,22%) wskazują, że tematyka krytyki wydobycia węgla i problem smogu powinny być obecne na lekcjach, odmiennego zdania jest 8 rodziców (3,55%), których zdaniem tematyka ta nie jest aż tak istotna. 14 badanych (6,22%) rodziców uznaje, że temat ten jest umiarkowanie istotny.
Jak zdaniem rodziców powinna wyglądać edukacja proekologiczna w szkole?
- Edukacja ekologiczna zdaniem rodziców powinna być praktyczna, znaleźć przełożenie na życie uczniów i ich codzienne funkcjonowanie. Rodzice w swoich opiniach wyrazili chęć, aby ich dzieci otrzymywały wskazówki dotyczące konkretnych działań i zmiany codziennych nawyków na bardziej eko.
- Część rodziców uważa, że wiedza o środowisku i klimacie powinna być „przemycana” na wszystkich przedmiotach szkolnych, ponadto widzą również możliwość uzupełniania wiedzy środowiskowej dodatkowym przedmiotem. Jednocześnie część rodziców wyraziła obawy z powodu obowiązkowości przedmiotu dotyczącego ekologii, pisząc, że usystemowienie go może się nie sprawdzić.
- Ważne dla rodziców jest również to, aby szkoła w propagowaniu postulatów ekologicznych była autentyczna i wiarygodna. Dlatego zdaniem rodziców musi zadbać o swoją przestrzeń. Rodzice proponują: dużo zieleni w salach, ale i w miarę możliwości przed szkołą, koła ogrodnicze, dbanie o swoje zioła, warzywa, zero-wastowe kuchnie, ograniczenie mięsa, ograniczenie biurokracji, a wraz z nią „makulatury”. Brak mnożenia kserówek, kart pracy – w miarę możliwości tworzenie zadań interaktywnych na zajęciach, ewentualnie elektronicznych kart pracy. Szkoła powinna również posługiwać się ekologicznymi zasadami w zarzadzaniu i logistyce, a nauczycieli powinni być, zdaniem rodziców, tym tematami żywo zainteresowani.
Rodzice i uczniowie oraz nauczyciele poloniści bezapelacyjnie myślą podobnie o edukacji ekologicznej – w sposób całościowy, autentyczny i z przełożeniem na życie. Tym trzem grupom zależy nie tylko na wprowadzeniu jej do szkół, ale i zadbaniu o sposób jej prowadzenia. Wydaje nam się, że taka postawa pedagogów i rodziców oraz chęć uczniów do zgłębiania wiedzy o zmianach klimatu stanowią dobrą prognozę na lepszą przyszłość.
Badania „Rodzice wobec zmian klimatu” prowadzone były w ramach projektu wyszehradzkiego „Edukacja Humanistyczna V4 dla Klimatu. Rozpoznania – dobre praktyki – rekomendacje” realizowanego przez Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach przy współpracy z EUROPE DIRECT Śląskie.
Od lewej: dr Magdalena Ochwat i dr Anna Guzy | archiwum prywatne dr Magdaleny Ochwat i dr Anny Guzy