|dr Leokadia Szymczyk|
Tegoroczne święta wielkanocne będziemy obchodzić inaczej ze względu na pandemię i restrykcje związane z bezpieczeństwem. Mimo wszystkich obostrzeń ten czas może być udany i radosny. Możemy wykorzystać go do wspólnych rozmów, wspomnień, a także do wspólnego sprzątania, pieczenia, gotowania i przygotowywania się do świąt. Jest to również okazja, by rodzice razem z dziećmi wspólnie kultywowali wielkanocne tradycje i zadbali o symbole związane z tymi świętami.
Najważniejszym symbolem Wielkanocy jest jajko. Od tysiącleci uważane jest za symbol życia, odradzania się i zmartwychwstania. Jajka wielkanocne zdobi się różnymi technikami:
- kraszanki – nazwa pochodzi od słowa „krasić”, czyli „barwić”. Kraszanki to jajka gotowane w barwnym wywarze – dawniej uzyskiwanym tylko z naturalnych składników, takich jak łupiny cebuli, kora dębu, łupiny włoskiego orzecha, sok z buraka czy pędy młodego żyta. Często wydrapuje się na nich przeróżne wzory;
- nalepianki – jaja zdobione kolorowymi wycinankami z papieru;
- oklejanki – wydmuszki oklejone rdzeniem sitowia i kolorową włóczką, co tworzy piękne ornamenty;
- pisanki – pisanką nazywa się wszystko cokolwiek powstaje poprzez udekorowanie skorupki. Dawniej pisanką było jajo kurze pomalowane w różne desenie. Na jego gorącej skorupce gospodynie domowe lub dzieci malowały woskiem różne wzory (nazywano to pisaniem). Następnie jajo zanurzano w barwniku, najczęściej naturalnym, np. w skorupkach z cebuli lub w soku z buraka. Narzędziami do pisania były zazwyczaj szpilki, igły, szydła, słomki lub drewienka. Dzisiaj pisanki zmieniły nieco swój charakter. Dzieci malują zazwyczaj skorupki ugotowanych jaj specjalnymi flamastrami.
Znane są również inne techniki np. wydrapywanie lub naklejanie wzorów, ręczne malowanie za pomocą farb lub kredek świecowych. Najbardziej oryginalne są te szydełkowane, zdobione koralikami lub kawałkami papieru.
Warto zapoznać się z prezentowanymi naturalnymi sposobami wykonywania kolorowych jajek, a następnie wykorzystać którąś technikę, by w rodzinie wspólnie ozdobić jajka na tegoroczny stół wielkanocny.
W Wielką Sobotę tradycyjnie odbywa się święcenie pokarmów wielkanocnych. Każda rodzina przygotowuje pokarmy do święcenia, które umieszcza w koszyczku wielkanocnym. W różnych regionach Polski koszyczek wielkanocny wygląda nieco inaczej, są jednak podstawowe produkty, o których nie należy zapomnieć: chleb (na pamiątkę tego, którym Pan Jezus nakarmił tłumy na pustyni), baranek (na pamiątkę baranka paschalnego, którego Jezus spożywał podczas uczty paschalnej w Wieczerniku, symbol zwycięstwa życia nad śmiercią), jajko (znak odradzającego się życia), wędlina (symbolizuje dostatek, zdrowie i płodność), ciasto (baba wielkanocna – metafora umiejętności i doskonałości), sól, chrzan, pieprz (są odpowiednikami biblijnych gorzkich ziół). W koszyczku wielkanocnym powinien znaleźć się także bukszpan. Choć jest tylko ozdobą, oznacza radość i nadzieję na zmartwychwstanie.
W tym roku ze względu na zaistniałą sytuację nie będzie można poświęcić pokarmów na wielkanocny stół. Zamiast tego proponowane jest błogosławieństwo w domu przed śniadaniem wielkanocnym. Dobrze jest więc przygotować koszyczek zgodnie z tradycją.
Bardzo ważnym symbolem Wielkanocy jest paschał. To duża woskowa świeca, którą zapala się w wigilię paschalną i ustawia w centrum prezbiterium na czas okresu wielkanocnego. Jest symbolem zmartwychwstałego Jezusa Chrystusa. Umieszczone są na niej następujące symbole religijne: baranek, pięć małych krzyżyków (symbolizujących pięć ran Pana Jezusa), postać zmartwychwstałego, napis alleluja. Z kolei paschalik to mniejsza świeca, wzorowana na paschale. Paschał poświęca się uroczyście i zapala podczas Liturgii Wigilii Paschalnej (w Wielką Sobotę wieczorem). Wierni podczas liturgii światła mogą zapalić swoje paschaliki od paschału. W tym roku paschalik można zapalić samemu.
Wielkanocne śniadanie to po rezurekcji najważniejszy moment świąt wielkanocnych. To czas, kiedy cała rodzina gromadzi się przy stole. Świąteczne zasiadanie do stołu powinno być uroczystym wydarzeniem. Warto pamiętać, by stół był nakryty obrusem i ozdobiony np. baziami, wstążkami, zieloną pszenicą lub rzeżuchą, bukszpanem. Na środku można położyć pismo święte, paschalik, baranka wielkanocnego oraz święconkę i inne dekoracje świąteczne. Po wspólnej modlitwie każdy z uczestników zgodnie z tradycją częstuje się kawałkiem święconego jajka, potem wszyscy siadają do stołu i z radością spożywają wielkanocne potrawy. Śniadanie powinno kończyć się wspólną modlitwą.
Jednym z symboli towarzyszącym tym świętom jest zając wielkanocny. Jest zwiastunem nadchodzącej wiosny. Symbolizuje również płodność oraz szczęście. I tak symbol wiosny i płodności, a także przemiany (tak jak Chrystus z martwych powstał do życia, tak zając zmienia swoje umaszczenie z szaty zimowej na letnią) stał się jednocześnie symbolem najważniejszych świąt chrześcijańskich.
Jedną z wielkanocnych radości może być wspólna zabawa zwana „szukaniem zajączka”. Tradycja ta przywędrowała do Polski z Niemiec. Polega ona na tym, że zajączek wielkanocny w nocy z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę chodzi z koszyczkiem i zostawia ukryte w różnych miejscach drobne upominki. W Wielkanoc dzieci po śniadaniu chodzą po domu lub ogrodzie szukając podarunków.
Drugi dzień świąt (lany poniedziałek) kojarzony jest głównie ze zwyczajem polewania się wodą nazywanym śmigusem-dyngusem. Pamiętajmy, że to nie tylko rodzinna, sąsiedzka zabawa, ale także znak obmycia wodą w czasie chrztu świętego.