Prof. Halina Rusek
Wybitna uczona o bogatym dorobku naukowym w dyscyplinach nauki socjologiczne i antropologia kulturowa, badaczka problematyki pogranicza – zarówno w ramach antropologii pogranicza, jak i socjologii pogranicza – oraz religii, ceniona nauczycielka akademicka i organizatorka badań, wychowawczyni i promotorka młodej kadry naukowej.
Absolwentka studiów socjologicznych na Uniwersytecie Jagiellońskim, w którym uzyskała także stopień naukowy doktora na Wydziale Filozoficzno-Historycznym (1987), natomiast stopień doktora habilitowanego uzyskała na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego (1998). W 2006 r. otrzymała tytuł naukowy profesora.
W 1977 roku podjęła pracę naukowo-dydaktyczną na Uniwersytecie Śląskim, w którym pełniła m.in. funkcję prorektora do spraw filii w Cieszynie (2002–2005), dziekana Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji (2005–2012), dyrektora Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej (2012–2016) oraz przewodniczącej senackiej komisji do spraw współpracy z zagranicą (2016–2019).
Współtwórczyni środowiska naukowego w Cieszynie złożonego z osób zainteresowanych badaniem szeroko rozumianej kultury w rozmaitych jej ujęciach, skupiającego etnologów, socjologów i pedagogów, które zbudowało silne relacje z badaczami z czeskich ośrodków w Ostrawie, Opawie i Pradze.
Twórczość naukowa profesor Haliny Rusek wpisuje się w szerszą problematykę skomplikowanych losów związanych z procesem kreowania tożsamości w Europie Środkowej. Realizuje badania w perspektywie socjologicznej i antropologicznej. Są to badania wielowątkowe, łączy je zainteresowanie problematyką pogranicza kulturowego, państwowego, narodowego czy religijnego, w tym przede wszystkim pogranicza polsko-czeskiego, z położeniem akcentu na czeską część Śląska Cieszyńskiego, nazywaną Zaolziem.
Dwie monografie autorstwa badaczki: „Kulturowe wzory życia polskich rodzin na Zaolziu i asymilacja” (1997) oraz „Religia i polskość na Zaolziu” (2002) stanowią klasyczne pozycje, bez których badanie zaolziańskiej problematyki byłoby niepełne. Te dwie monografie stanowią swoiste kompendium zainteresowań badawczych profesor Haliny Rusek i wyznaczają wiodące zagadnienia badawcze rozwijane w innych publikacjach.
Pogranicze, tożsamość (w różnych wymiarach: etniczno-kulturowym, narodowym, regionalnym czy religijnym), wzory kulturowe, asymilacja, religia, to kluczowe kategorie, wokół których koncentrowały się badania prowadzone w latach dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych, co znalazło swój wyraz w realizowanych w tym okresie grantach badawczych, w tym przede wszystkim w grancie indywidualnym „Wzory życia religijnego a tożsamość etniczno-kulturowa Polaków zaolziańskich” (1998–2000), udziale w projekcie „Lokalne wzory kultury politycznej” dotyczącym procesu kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego na pograniczu (2004–2007), a także kierowaniu badaniami na polsko-czeskim pograniczu – w Cieszynie i w Czeskim Cieszynie – w ramach grantu zespołowego „Antagonizm i pojednanie w środowisku wielokulturowym” (2009–2011).
Profesor Halina Rusek jest autorką 3 monografii – w tym poświęconej pamięci więźniarek niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau: „Koleżanki z Birkenau. Esej o pamiętaniu” (2019), redaktorką i współredaktorką 12 prac zbiorowych oraz autorką i współautorką blisko 100 artykułów i rozdziałów w pracach zbiorowych opublikowanych w Polsce i za granicą, brała udział w ponad 90 konferencjach; jest członkinią Komitetu Nauk Etnologicznych Polskiej Akademii Nauk, Komisji do spraw Stosunków Polsko-Czeskich i Polsko-Słowackich PAN, Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Polsko-Czeskiego Towarzystwa Naukowego, Rady Naukowej Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Ostrawskiego oraz Zespołu do spraw Wielo- i Międzykulturowości przy Narodowym Centrum Kultury.
W 2021 roku została wyróżniona uniwersytecką Nagrodą Pro Scientia et Arte przyznaną w uznaniu wybitnych osiągnięć naukowych w dziedzinie nauk społecznych.