Globalne ocieplenie spotęgowane emisją gazów cieplarnianych jest faktem? Czy ludzie są odpowiedzialni za zmiany klimatu? – na te i szereg innych pytań związanych z globalnymi zmianami środowiska odpowiadali uczniowie biorący udział w badaniu pt. „Uczniowie wobec zmian klimatu”. Przygotowane zostało ono przez dr Annę Guzy oraz dr Magdalenę Ochwat z Interdyscyplinarnego Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
W ankiecie wzięli udział uczniowie w wieku 10–19 lat, przede wszystkim z województwa śląskiego. Najwięcej odpowiedzi udzieliły osoby w przedziale wiekowym 15–18 lat. W sumie w badaniu uczestniczyło 2 181 uczniów. Dane były zbierane od listopada do grudnia 2021 roku.
Celem badania było poznanie postaw uczniów wobec problemu kryzysu klimatycznego oraz ich wiedzy w tym zakresie. Mogli oni również wyrazić swoją opinię na temat jakości i konieczności realizowania edukacji klimatycznej w szkołach, w tym na lekcjach języka polskiego.
Analizy prowadzone od kilku lat pokazują, że świadomość ekologiczna uczniów rośnie, choć ciągle nie jest jeszcze głęboko ugruntowana. Badania wskazują, że młodzi ludzie mają słabiej rozwiniętą świadomość ekologiczną od osób dorosłych i, co ważne, od nauczycieli polonistów objętych badaniem w 2021 roku.
Dla blisko 70% uczniów zmiany klimatu są istotne, z kolei aż 10% uważa je za nieważne, a 20% nie ma zdania. Zdaniem badaczek to efekt braku systemowej edukacji klimatycznej w szkołach, deficytu refleksji środowiskowej w życiu społeczno-politycznym, zaniedbań w uczeniu o destabilizacji klimatu oraz pojawiających się tu i ówdzie sprzecznych komunikatów na ten temat zarówno w polskich mediach, jak i w mediach społecznościowych. Ponadto większość badanych uczniów (82%) nie podejmuje dodatkowej aktywności w zakresie edukacji dla klimatu – nie zna tekstów kultury (zna je tylko 8%) i nie ogląda filmów (robi to tylko 31%) na temat kryzysu klimatycznego. Dodatkowe działania w zakresie poszerzania i pogłębiania edukacji klimatycznej podejmuje 17% ankietowanych.
Badani uczniowie czerpią inspiracje na temat klimatu z różnych źródeł: z otoczenia oraz ze świata im najbliższego, czyli z mediów społecznościowych, telewizji, a także od influencerów. Ankietowani wymieniali także rodzeństwo, rodziców, dziadków, przyjaciół, organizacje proekologiczne, zespoły muzyczne i wokalistów.
Blisko 60% badanych uważa, że edukacja dotycząca klimatu nie jest satysfakcjonująca. Tylko 37,65% uczniów wskazuje, że na lekcjach poruszane są problemy dotyczące zmian klimatu, co raczej nie sprzyja budowaniu przekrojowej wiedzy dotyczącej m.in. globalnego ocieplenia. Najczęściej, jak wskazali respondenci, wątki klimatyczne pojawiają się w ramach następujących przedmiotów szkolnych: geografia, biologia, język angielski, język polski, WOS. Uczniowie zdecydowanie wysoko oceniają lekcje, które pozwalają im zaangażować się w dyskusję, dogłębnie wyjaśniają przekazywane treści. Cenią sobie zaangażowanie prowadzącego, dyskusje i debaty, a zatem formy aktywizujące ich do myślenia i krytycznej refleksji. Zdecydowanie gorzej oceniają lekcje, na których nauczyciele wykorzystują wyłącznie metody podające (wykłady i pracę z podręcznikiem).
W opiniach uczniów edukacja dla klimatu powinna być: praktyczna (wspólne akcje, takie jak sprzątanie planety, zajęcia na dworze, debaty oksfordzkie), prowadzona przez profesjonalistów (ekspertów i osoby o wykształceniu kierunkowym), a także prowadzona z pasją, co wpłynie na motywację do aktywnego działania.
Zaprezentowane wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród uczniów świadczą o potrzebie systemowych zmian w edukacji, o których wszyscy mówią, a inne państwa od dawna je praktykują. Trzeba pilnie zmienić podstawę programową i podręczniki oraz kształcenie uniwersyteckie nauczycieli. Opieszałość w podejmowaniu tych wyzwań może oznaczać nieodwracalne skutki dla kolejnych pokoleń Ziemian.
Badanie było prowadzone w ramach projektu wyszehradzkiego pt. „Edukacja Humanistyczna V4 dla Klimatu. Rozpoznania – dobre praktyki – rekomendacje”, realizowanego przez Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach we współpracy z EUROPE DIRECT Śląskie. Raport pt. „Uczniowie wobec zmian klimatu” w formacie pdf można pobrać TUTAJ.
fot. Markus Spiske | Unsplash