jak reagować na dyskryminację?
Reaguj, gdy doświadczasz dyskryminacji lub jesteś jej świadkiem. Reaguj, ponieważ dyskryminacja nie pozostaje bez konsekwencji.
1
Wyraź swój sprzeciw wobec dyskryminacji
Wyrażenie niezgody na doznawaną lub obserwowaną dyskryminację może zastopować jej eskalację i skorygować zachowanie osób dopuszczających się jej. Nawet, gdy nie jesteś pewna(–y), że miałaś(–łeś) do czynienia z dyskryminacją, nie hamuj swojej reakcji. Pamiętaj o zjawisku rozproszonej odpowiedzialności – nie reagując na dyskryminację, zwiększasz prawdopodobieństwo braku reakcji innych i przyczyniasz się do narastania obojętności i znieczulicy, a także umożliwiasz narastanie zachowań dyskryminujących.
Podstawowym narzędziem reagowania na dyskryminację jest informacja zwrotna. Jej podstawą jest sposób traktowania z godnością i szacunkiem.
Udzielenie informacji zwrotnej osobie dopuszczającej się dyskryminacji ma doprowadzić do zaniechania u niej zachowań negatywnych. Istnieje kilka modeli konstruowania informacji zwrotnej, tutaj przywołany został model FUKO, który wydaje się być łatwy do zapamiętania i wdrożenia w konkretnej sytuacji formułowania krytyki wobec kogoś. Jak rozszyfrować akronim FUKO?
F jak fakty
Opisz precyzyjnie daną sytuację i zachowanie, które obserwujesz (Pamiętaj, nie na sensu komentować cech czyjejś osobowości, sens ma jedynie rozmowa o zachowaniu, bo ono podlega zmianie).
Przykład: Opowiedziałeś właśnie dowcip z morałem, że kobiety z włosami blond nie są zdolne do myślenia, dobrze zrozumiałam?
U jak uczucia
Powiedz, jakie emocje i uczucia wzbudziło zachowanie osoby dyskryminującej?
Przykład: Czuję się zażenowana.
K jak konsekwencje
Dodaj, jakie widzisz konsekwencje zachowania dyskryminującego, jak wpływa ono na ciebie i/lub innych?
Przykład: Przez to, że opowiadasz tego typu kawały, tracisz w moich oczach szacunek. Możliwe, że w oczach innych kobiet także, bez względu na ich kolor włosów.
O jak oczekiwania
Określ zachowanie, które ma się pojawić w przyszłości – krótko i długoterminowej.
Przykład: Daruj sobie dowcipy oparte na założeniu, że ktoś musi być głupszy. Przynajmniej przy mnie nigdy ich już nie opowiadaj.
Po wypowiedzeniu krytycznej informacji zwrotnej:
- Weź odpowiedzialność za twój punkt widzenia, broń go w dyskusji, jeśli taka się rozwinie.
- Pamiętaj, że generalna zasada głosi, iż reagować trzeba jak najszybciej po wydarzeniu, jednakże z uwzględnieniem stanu psychicznego – twojego i rozmówcy. Czasami zdarzy się tak, że zrezygnujesz ze spontanicznej reakcji oburzenia i poczekasz na odpowiedni moment do przekazania krytyki.
- Nie uciekaj, gdy przekazałeś(łaś) informację zwrotną – wysłuchaj reakcji na nią.
2
Mikroreakcje
Gdy dyskryminacja sprowadza się do mikronierówności, odpowiedzią mogą być mikroreakcje podejmowane w celu przeciwdziałania, kwestionowania, zmniejszania lub neutralizowania indywidualnych przejawów uprzedzeń i dyskryminacji. Przykładowo, gdy w sytuacji przygotowań do spotkania przełożony(-a) proponuje, aby mężczyzna przygotował rzutnik, a kobieta – kawę i herbatę, mikroreakcją może być wypowiedź kobiety: „Wolę przygotować rzutnik” i rozpoczęcie bezzwłocznie zapowiedzianej aktywności.
Mikroreakcje stosować jest łatwiej w sytuacji, gdy jesteśmy świadkami(-iniami) dyskryminacji. W podanym powyżej przykładzie mikro, ale bardzo skuteczną reakcją mężczyzny na dyskryminację podyktowaną płcią będzie szybka odpowiedź: „Ja przygotuję napoje”. Innymi mikroreakcjami w sytuacji bycia świadkami(-iniami) dyskryminacji są np. reakcje pozawerbalne przerywające seksistowskie dowcipy, nawiązanie kontaktu wzrokowego z osobą poszkodowaną, powiedzenie jej(jemu) „Wierzę ci”, domaganie się wysłuchania opinii pominiętej osoby, mikrokomplement typu „To interesujące, co powiedziałeś” w sytuacji nierównego potraktowania autora wypowiedzi na forum dyskusji.
3
Zgłoszenie incydentu
Skuteczną reakcją jest też zgłoszenie incydentu do przełożonego czy odpowiednich organów czy jednostek UŚ.
4
Ochrona swoich praw w świetle prawa
Poza procedurami wewnątrz uniwersyteckimi istnieje odpowiedzialność wynikająca z przepisów powszechnie obowiązujących. Każdej osobie, która uważa, że została pokrzywdzona przysługuje możliwość ochrony swoich praw przed sądem.
Przejawem dyskryminowania jest także działanie polegające na zachęcaniu innej osoby do naruszenia zasady równego traktowania lub nakazaniu jej wręcz naruszenia tej zasady. W przypadku tego rodzaju poleceń czy rozkazów musimy pamiętać, że mamy nie tylko prawo, lecz także i obowiązek sprzeciwić się zachowaniom nawołującym do złamania zakazu dyskryminacji bądź pośrednio zmierzających do naruszenia zasady równego traktowania.