| Weronika Cygan |
Nagrody Nobla przyznawane są od 1901 roku. W dziedzinie fizyki do 2022 roku wyróżnionych zostało 221 osób, jednak wśród laureatów znalazły się tylko cztery kobiety. Jedna z nich, prof. Donna Strickland, będzie gościem kolejnego spotkania w ramach Sceny Premier Naukowych.
Okradzione z Nobla
Gdyby zerknąć jedynie na powyższą liczbę, można by odnieść wrażenie, że dziedziny ścisłe, a zwłaszcza fizyka, to świat zdominowany przez mężczyzn. Dopiero wnikliwsze spojrzenie w historię nauki uzmysławia, jak wielki wkład w rozwój dyscypliny wniosły wybitne i zdeterminowane badaczki. Niestety sporo z nich nie doczekało się za życia należytego uznania.
Niewiele brakowało, by nazywana „pierwszą damą fizyki” Chien-Shiung Wu otrzymała Nagrodę Nobla. Pochodząca z Chin, a robiąca karierę w USA kobieta poświęciła się w latach 40. XX wieku zgłębianiu zachodzących w jądrze atomowym rozpadów beta. Niezwykle skrupulatnie przeprowadzone przez nią eksperymenty dowiodły prawdziwości hipotezy postawionej przez jej rodaków – Chen-Ning Yanga oraz Tsung-Dao Lee. Odkrycie doceniono, jednak nie Wu. W 1957 roku Komitet Noblowski wyróżnił dwóch wspomnianych fizyków, całkowicie pomijając badaczkę, bez której teoria wciąż pozostawałaby tylko koncepcją spisaną na papierze.
Podobnie skrzywdzono brytyjską astrofizyczkę Jocelyn Bell Burnell. Co prawda w 1974 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki wręczono za badania nad zaobserwowanymi przez nią po raz pierwszy pulsarami, jednak medal wcale nie powędrował do błyskotliwej badaczki, lecz do jej mentora Antony’ego Hewisha. Z kolei pochodząca z Austrii Lise Meitner nigdy nie doczekała się Nobla za odkrycie zjawiska rozszczepienia jądra atomowego, choć dokładnie za to osiągnięcie nagrodzono (chociaż w dziedzinie chemii) Otto Hahna.
Ten pobieżny opis ukazuje, iż rola kobiet w nauce jest dużo większa, niż mogłyby to sugerować liczby informujące o wręczanych im nagrodach. Na szczęście dziś, na fali rozwijającej się stale herstorii, coraz wyraźniej słychać o istotnym wpływie kobiet-badaczek na kształtowanie naukowego krajobrazu.
Dać kobietom szansę na rozwój
– To jedyny raz w moim życiu, kiedy pracowałam bardzo, bardzo ciężko – w humorystycznym tonie wypowiedziała się prof. Donna Strickland, gdy w 2018 roku wspólnie z Gérardem Mourou otrzymała Nagrodę Nobla „za metodę generowania bardzo intensywnych i ultrakrótkich pulsów optycznych”.
Z pewnością zmagała się również z trudnościami, gdy na studiach była jedną z trzech dziewczyn w grupie 25 studentów. Nic jednak nie zniechęciło badaczki do podążania ścieżką naukowej kariery. – Rób to, co kochasz i to, w czym myślisz, że jesteś dobry – radzi nie tylko kobietom, ale wszystkim, którzy poddani nieraz społecznej czy kulturowej presji zastanawiają się, czy nie porzucić swoich marzeń.
Według danych opublikowanych w 2019 roku przez UNESCO Institute for Statistics, w Polsce reprezentacja kobiet w środowisku naukowym wynosi 36,4%. Wynik jest lepszy niż np. w Holandii (25,8%), Francji (27%) czy w Niemczech (28%). To również więcej niż wynosi średnia światowa – 29,3%, choć wciąż zaskakująco niewiele, jak na „społeczeństwo równych szans” XXI wieku.
O tym, jak ważne jest wspieranie młodych osób, a zwłaszcza młodych kobiet w rozwijaniu swych naukowych pasji, prof. Donna Strickland będzie mówić w czwartek 27 października o godz. 18.00 podczas spotkania pt. „Rola kobiet w nauce” w ramach Sceny Premier Naukowych. W rozmowie towarzyszyć jej będzie prorektor ds. rozwoju kadry prof. dr hab. Ewa Jarosz, działająca w ramach zespołu ds. Gender Equality Plan na Uniwersytecie Śląskim. Spotkanie poprowadzi dziennikarz Jarosław Juszkiewicz.
Prof. Donna Strickland będzie gościem Uniwersytetu Śląskiego od 24 do 27 października. Program wszystkich spotkań i wykładów z udziałem noblistki znaleźć można w artykule „Donna Strickland – noblistka, której zawdzięczamy nowoczesne technologie laserowe”.
Rozmowa będzie tłumaczona na języki polski oraz Polski Język Migowy.
Scena Premier Naukowych jest wydarzeniem współorganizowanym przez Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię.
Przypominamy, że dotychczasowe spotkania dostępne są na kanale YouTube UŚ.