We wrześniu 2022 roku rozpoczyna się cykl międzyobszarowych seminariów naukowych online pt. „Reconsidering the Biosphere and the Technosphere in the Entropocene. Entropies, Economies, Ecologies, Technologies” [„Biosfera i technosfera w entropocenie. Entropia, ekonomia, ekologia i technologia”]. Cykl potrwa do lipca 2023 roku.
Antropocen to nowa epoka geologiczna, w której za sprawą działalności człowieka doszło do krytycznego zaburzenia systemu Ziemi. W obliczu antropocenu definiowany na modłę nowożytną człowiek nie jest już, jak u Kartezjusza, „panem i władcą przyrody”; przeciwnie, teraz to technosfera, jako planetarna sieć połączonych ze sobą systemów technicznych, sama w sobie wydaje się kierować wieloma systemowo splątanymi zjawiskami, coraz bardziej nieprzewidywalnymi i wymykającymi się spod ludzkiej kontroli.
W książce pt. „Bifurcate. «There is No Alternative»”, pod redakcją filozofa Bernarda Stieglera i Kolektywu Internacja (Paryż 2020, Londyn 2021), antropocen jest definiowany jako entropocen, czyli epoka, której cechą szczególną jest produkcja entropii we wszystkich jej postaciach: termodynamicznej (rozproszenie energii), biologicznej (utrata bioróżnorodności) oraz informacyjnej (redukcja wiedzy do informacji i obliczeń, która to redukcja generuje negatywne efekty dające się opisać jako entropia psychiczna i entropia społeczna).
Diagnoza Stieglera, odchodząca od konwencjonalnego przeciwstawiania „człowieka technicznego” przyrodzie, zachęca do ponownego przemyślenia relacji między rozmaitymi zjawiskami zachodzącymi w technosferze: z jednej strony chodzi o wyczerpanie zasobów, niszczenie ekosystemów i utratę bioróżnorodności za sprawą kapitalistycznego ekstraktywizmu – od eksploatacji paliw kopalnych do wydobycia metali ziem rzadkich; z drugiej strony natomiast – o zaburzenie technologiczne uderzające w instytucje, niszczenie kultur i utratę nooróżnorodności (różnorodności form wiedzy i składających się nań umiejętności) za sprawą kapitalizmu komputacyjnego, a więc takiego, który bazuje na eksploatacji danych i poddaje zautomatyzowanym obliczeniom wszystkie aspekty życia.
Przyjmując tak szeroką perspektywę nie sposób już traktować wyzwań związanych z transformacją energetyczną i transformacją cyfrową oddzielnie. Rozumienie zachodzących na siebie zjawisk, które za tymi wyzwaniami się kryją, wymaga natomiast ich przekrojowego ujęcia. Do właściwego rozpoznania problemu entropii jako kluczowego problemu epoki antropocenu (entropocenu), potrzeba refleksji wykraczającej poza podział na tzw. „twarde” i „miękkie” nauki.
Od początku XX wieku to „niesłychanie abstrakcyjne pojęcie entropii” (Poincaré) zrodziło jednak szereg teoretycznych trudności. Można powiedzieć, że rozumienie i interpretację tego pojęcia ukształtował ciąg błędnych interpretacji lub nieporozumień, począwszy od fizyki termodynamicznej, biologii, teorii informacji i ekonomii, aż po teorię systemów i naukę o złożoności. Toczona w ramach cyklu seminariów dyskusja ma umożliwić wypracowanie internaukowego ujęcia entropii i ponowne rozważenie jej znaczenia nie tylko z perspektywy termodynamicznej osadzonej w fizyce, ale również z uwzględnieniem perspektyw pochodzących z biologii teoretycznej, antropologii, filozofii techniki, socjologii, (heterodoksyjnej) ekonomii i filozofii polityki. Celem seminariów jest pobudzenie międzyobszarowej debaty na temat entropii, a w szczególności próba:
- spojrzenia w nowym świetle na problemy natury epistemologicznej związane z pojęciem entropii;
- wypracowania transdyscyplinarnego sposobu rozumienia planetarnego chaosu, z którym mamy obecnie do czynienia;
- otwarcia nowych perspektyw na przyszłość w obrębie „entropocenicznej” technosfery.
Dyskusja w ramach cyklu odbędzie się w języku angielskim.
Program wydarzenia
20 września 2022 – „Contributory Economy in the Entropocene” (Anne Alombert, Michał Krzykawski)
10 października 2022 – „Entropy, Anti-entropy, and the Living” (Giuseppe Longo)
22 listopada 2022 – „Supersociety and Social Generativity” (Chiara Giaccardi, Mauro Magatti)
20 grudnia 2022 – „Challenges of Ecological Economics : Towards a Sustainable Growth?” (Mario Giampietro, Robert Ayres) (do potwierdzenia)
24 stycznia 2023 – „Flow Economy and the Economy of the Commons in the Age of Sustainability” (Gaël Giraud, Mark Swilling)
21 lutego 2023 – „Carbon and Silicon. Reframing the Technosphere and the Noosphere” (Dan Ross, Pieter Lemmens)
21 marca 2023 – „Energetic Transition: Matter and Energy Flows in the Anthropocene” (Olivier Vidal, Marina Fisher-Kowalski)
18 kwietnia 2023 – „Entropy and Information in Cybernetics and AI” (Yuk Hui, David Bates)
15 maja 2023 – „The politics of Energy: Fossil Fuels and Petro-masculinity” (Cara Daggett) (do potwierdzenia)
23 maja 2023 – „Economics as a ‘Cyborg Science’: Neoclassical Economy and Cybernetics” (Philip Mirowski) (do potwierdzenia)
20 czerwca 2023 – „Towards ‘Sustainable Selves’: Libidinal Energy and Psychic Entropy” (Morten Nissen, Gerald Moore)
11 lipca 2023 – „Towards a Pharmacological Critique of the Capitalocene” (Paolo Vignola, Sara Baranzoni)
Program wydarzenia może ulec zmianie.
W skład zespołu organizatorów przedsięwzięcia wchodzą:
- Anne Alombert (Laboratoire d’études et de recherches sur les logiques contemporaines de la philosophie, Université Paris 8),
- Chiara Giaccardi i Mauro Magatti (Centre for the Anthropology of Religion and Cultural Change, Università Cattolica del Sacro Cuore di Milano),
- Gaël Giraud (Environmental Justice Program, Georgetown University),
- Michał Krzykawski (Centrum Badań Krytycznych nad Technologiami, Uniwersytet Śląski w Katowicach),
- Yuk Hui (School of Creative Media, City University of Hong Kong),
- Mark Swilling (The Centre for Sustainability Transitions, Stellenbosch University),
- Daniel Ross (niezależny badacz z Melbourne),
- Kolektyw Organoesis.
Osoby zainteresowane udziałem w seminariach proszone są o kontakt z dr. hab. Michałem Krzykawskim, prof. UŚ (e-mail: michal.krzykawski@us.edu.pl). Spotkania będą odbywały się na platformie Zoom. Linki do poszczególnych seminariów będą wysyłane za pośrednictwem listy mailingowej z kilkudniowym wyprzedzeniem.