7 i 8 maja 2019 roku na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach odbywać się będzie, organizowana przez Zakład Teorii Literatury, Zakład Literatury i Krytyki Ponowoczesnej, Zakład Literatury XX i XXI wieku Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego UŚ oraz Komisję Historycznoliteracką PAN – Oddział w Katowicach, ogólnopolska konferencja naukowa pt. „Przeszłość (nie)miniona: trauma – przemoc – tożsamość”.
Kategoria traumy już na przełomie XIX i XX wieku została poddana namysłowi badaczy. Jednak skala zainteresowania, które jej towarzyszy w ostatnich latach, jest zjawiskiem stosunkowo nowym. Tomasz Łysak, otwierając Antologię studiów nad traumą, pisze: „W ostatnich dwóch dekadach pojęcie traumy upowszechniło się jako narzędzie opisu w tak różnych dyscyplinach wiedzy, jak psychoterapia, literaturoznawstwo, badania kulturowe, historiografia, badania nad wizualnością, badania Zagłady itd.”. Autor antologii zwraca tym samym uwagę nie tylko na funkcjonowanie kategorii traumy w teorii psychoanalitycznej i dekonstruktywistycznej, ale także na dokonujące się obecnie „zwroty teoretyczne, m.in.: ku traumie kulturowej, ku badaniom postkolonialnym, ku popularnej kulturze traumy”.
W pytaniach o traumę każdorazowo powraca problem mechanizmów jej przepracowania. Trudne doświadczenia mogą powracać do człowieka mimowolnie, za sprawą zapachów, smaków, dotyku czy podobieństw przeżywanych sytuacji. Temu przypomnieniu (nie)minionego wydarzenia towarzyszy nieodmiennie odkrywanie siebie oraz innych. Przemoc fizyczna i symboliczna, będąca przyczyną i nierzadko konsekwencją urazu, destrukcyjna dla tożsamości jednostki i jej kontaktów, dramatycznie domaga się wysiłku narracji, ekspresji, formy. Przepracowanie, odgrywanie i konstruowanie traumy to bardzo częsta praktyka pisarska i artystyczna. Autorzy, w zmaganiach z pamięcią (nie)minioną, sięgają po różne środki przekazu: literaturę (także dzienniki, listy, historie rodzinne, opowieści o przodkach), film, malarstwo. Przeszłość w społecznym oddziaływaniu przestała należeć tylko do świadków wydarzeń. Stała się zarówno doświadczeniem ich potomków, jak i literackim produktem, przybierającym nierzadko kształt kulturowych klisz, a także kiczu i kampu.
Omówione zostaną następujące kwestie:
- reprezentacje traumy z okresu dzieciństwa i dorastania;
- trauma rodzinna;
- przemoc fizyczna i symboliczna;
- kategoria ofiary oraz jej społeczne wykluczenie;
- konstruowanie traumy;
- zdarzenia historyczne jako źródło traumy;
- doświadczenie (post)holocaustowe i (post)pamięć;
- rozpoznawanie i zapisywanie traumatycznego cierpienia;
- (nie)przepracowywanie traumy;
- trauma a queer;
- popularna kultura traumy;
- trauma a inne sztuki.
Konferencja adresowana jest zarówno do pracowników naukowych, doktoratów, jak i
i studentów.
Program wydarzenia (pdf, 261 kB)