Współczesne zmiany klimatyczne i związany z nimi zanik bioróżnorodności dotyka wielu gatunków zwierząt i roślin. Najnowsza publikacja amerykańskich badaczy pt. „Wings That Make Waves”, powstała przy współudziale naukowców z Uniwersytetu Śląskiego, przedstawia historię niepylaków (Parnassius sp.) i pokazuje, jak motyl łączy się z ekosystemami i gatunkami na całym świecie. W powstawaniu anglojęzycznego podręcznika, skierowanego przede wszystkim do nauczycieli oraz uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, uczestniczyli dr hab. Mirosław Nakonieczny, prof. UŚ i dr Andrzej Kędziorski z Wydziału Nauk Przyrodniczych UŚ.
Publikacja zawiera różnorodne materiały interaktywne, grafiki w żywych kolorach oraz filmy. Dzięki książce można uzyskać dostęp do zasobów przewodników terenowych, zdjęć, map, ilustracji oraz materiałów edukacyjnych. Podręcznik jest wypełniony informacjami na temat amerykańskiego niepylaka – Parnassius clodius. Autorzy opisują jego wygląd, cykl życiowy, a także to, czym się żywi, jakie są jego strategie przetrwania oraz czym charakteryzuje się środowisko, w którym bytuje. Wnikliwą prezentację gatunku uzupełniono o prognozy dotyczące jego przyszłości, zależnej od działalności człowieka. Zanieczyszczenie środowiska i zmiany klimatu stawiają ją pod znakiem zapytania. W publikacji wskazano jednak sposoby ratowania przyrody stosunkowo prostymi sposobami, jak choćby poprzez pielęgnowanie przydomowych ogródków. Prof. M. Nakonieczny oraz dr A. Kędziorski wskazali, jak na współczesne wyzwania środowiskowe reaguje lokalnie zagrożony wyginięciem euroazjatycki niepylak apollo (Parnassius apollo), występujący także w Polsce.
„Wings That Make Waves” oprócz licznych fotografii i interesującej treści zawiera quizy i testy sprawdzające wiedzę zdobytą podczas czytania książki. Podręcznik stwarza okazję do zainteresowania młodzieży przyrodą i przekazania cennych informacji związanych z ochroną środowiska w atrakcyjnej formie.
Książkę można bezpłatnie pobrać za pośrednictwem Apple Books. Ten sposób jest rekomendowany przez autorów, gdyż pozwala na pełne wykorzystanie interaktywności książki. Tylko tak można odtworzyć załączone w dokumencie materiały filmowe czy uruchomić quizy. Użytkownicy niekorzystający z systemu Apple również mogą otrzymać egzemplarz „Wings That Make Waves”, pobierając plik pdf z udostępnionego przez Uniwersytet Śląski dysku online, gdzie załączono także pomoce dydaktyczne dla nauczycieli.
Prof. M. Nakonieczny oraz dr A. Kędziorski prace naukowe nad niepylakiem apollo (genealogicznym kuzynem Parnassius clodius) prowadzili od 1995 roku. To wtedy włączyli się w program jego restytucji w Pienińskim Parku Narodowym, odpowiadając na zaproszenie prof. Zbigniewa Witkowskiego z Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie (więcej o tych badaniach można przeczytać w artykule „Gazety Uniwersyteckiej UŚ z 2010 roku). Od tego czasu obaj naukowcy angażowali się w różne projekty realizowane również z badaczami z innych krajów. – Wśród nich była amerykańska ekolożka prof. Diane Debinski (obecnie z Montana State University) – mówi prof. Mirosław Nakonieczny. – W 2009 roku była prelegentką na międzynarodowej konferencji naukowej na temat fizjologii, biochemii i ekologii owadów, organizowanej cyklicznie przez Uniwersytet Wrocławski. Trzy lata temu zaprosiła nas do udziału w swoim projekcie, mającym na celu popularyzację jej badań naukowych nad niepylakami w Grand Teton National Park oraz Greater Yellowstone Ecosystem. Chciała pokazać swoje badania w szerszym, światowym aspekcie niż tylko przez pryzmat USA. Nasze badania stanowiły dobre tło porównawcze. Stąd nasz udział w projekcie finansowanym przez Disney Conservation Fund (Fundusz Ochrony Disneya).
Okładka podręcznika „Wings That Make Waves”
Niepylak apollo (Parnassius apollo), fot. prof. Mirosław Nakonieczny
Niepylak apollo (Parnassius apollo), fot. prof. Mirosław Nakonieczny
Parnassius clodius incredibilis | Wikimedia Commons