| Tomek Grząślewicz |
Deficytu uwagi i jego negatywnych skutków nie znajdziemy na liście chorób Światowej Organizacji Zdrowia. Trudno jednak zaprzeczyć, że zdolność koncentracji w naszym pełnym bodźców środowisku staje się luksusem. Dziesiątki razy dziennie sprawdzamy nowe powiadomienia i niemal bezwiednie przewijamy ekran, aby zachować złudne poczucie kontroli nad tym, co się na nim wyświetla.
– Głęboka uwaga – mówi dr hab. Michał Krzykawski, prof. UŚ z Instytutu Filozofii UŚ – to umiejętność skoncentrowania się przez dłuższy czas na pojedynczym przedmiocie – na przykład na powieści, którą czytamy. Do osoby funkcjonującej w tym trybie nie dochodzą bodźce zewnętrzne. Umie je ignorować, bo wybiera jeden strumień informacyjny.
Kłopot w tym, że głęboką uwagę zachować dziś niełatwo. Świadomi tego nauczyciele rzadziej wymagają czytania grubych powieści nawet przez studentów literaturoznawstwa; w zamian przygotowują konspekty z cytatami lub czytają fragmenty utworów z grupą na zajęciach. Coraz bardziej dominującą rolę odgrywa hiperuwaga, czyli…?
– Hiperuwaga charakteryzuje się tym, że szybko przerzucamy skupienie na różne czynności – wyjaśnia prof. M. Krzykawski. – Preferujemy wiele kanałów informacji, poszukujemy wysokiego stopnia stymulacji i mamy niską tolerancję na nudę. Wpływ tej przemiany uwagi na procesy poznawcze, a więc również na wszystkie szczeble edukacji, jest znaczący. Pogłębiona lektura bardziej wymagającego tekstu i przeczytanie go ze zrozumieniem staje się dla wielu coraz bardziej nieosiągalnym ćwiczeniem.
Badacz z UŚ jest jednym z założycieli Fundacji Pracownia Współtwórcza. Ta powołana kilka miesięcy temu do życia inicjatywa ma na celu m.in. poszerzanie świadomości społecznej kwestii związanych z zanikiem głębokiej uwagi. Tematyce tej został poświęcony artykuł „Czytać, pisać, uważać” napisany wspólnie z Anną Cieplak – pisarką, animatorką kultury i nauczycielką akademicką na kierunku sztuka pisania na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego, a także prezeską zarządu Fundacji Pracownia Współtwórcza.
Działalność Fundacji to nie tylko uświadamianie problemów, ale też przeciwdziałanie im. W tym duchu w maju i czerwcu br. organizowany jest cykl spotkań i warsztatów poświęconych prawu do uwagi. Jednym z partnerów projektu jest Centrum Badań Krytycznych nad Technologiami UŚ.
W rozmowie z Tomkiem Grząślewiczem z Centrum Komunikacji Medialnej UŚ prof. M. Krzykawski tłumaczy m.in. dlaczego uwaga mogła zostać przekształcona w zasób oraz wyjaśnia, w jaki sposób pewna południowoamerykańska koncepcja zainspirowała działalność Pracowni Współtwórczej. Przedstawia również interdyscyplinarne studia humanistyczne nad środowiskiem, czyli nowy kierunek na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Od lewej: Dr hab. Michał Krzykawski, prof. UŚ oraz Tomek Grząślewicz | fot. Przemysław Kowal