W kwietniu w Uniwersytecie Śląskim utworzone zostały kolejne cztery centra badawcze. Powołano również ich dyrektorów. Są to:
- Śląskie Centrum Badań nad Pamięcią Regionalną i Transgraniczną, którego dyrektorem został prof. dr hab. Leszek Drong – literaturoznawca z Wydziału Humanistycznego UŚ;
- Centrum Badań nad Bizancjum, którego dyrektorem został prof. dr hab. Przemysław Marciniak – literaturoznawca z Wydziału Humanistycznego UŚ;
- Centrum Badawcze Nowych Technik Genomowych, którego dyrektorem został dr hab. Marek Marzec, prof. UŚ – biolog z Wydziału Nauk Przyrodniczych UŚ;
- Centrum Badań nad Dziedzictwem Nauki i Praktyki Prawa, którego dyrektorem został dr Grzegorz Nancka – prawnik z Wydziału Prawa i Administracji.
Śląskie Centrum Badań nad Pamięcią Regionalną i Transgraniczną
Centrum powstało w odpowiedzi na potrzebę koordynacji działań badawczych między naukowcami reprezentującymi różne dyscypliny oraz stworzenia wyraźnie zdefiniowanej przestrzeni do współpracy między obszarami, które współistnieją i wzajemnie na siebie oddziałują w nauce światowej – przede wszystkim w naukach humanistycznych i społecznych, a także w szerszym kontekście interdyscyplinarnym, a nawet transdyscyplinarnym.
Badania prowadzone przez ekspertów wchodzących w skład centrum sytuują się na przecięciu trzech nadrzędnych kategorii takich jak: badania regionalne, badania nad granicami i pamięć zbiorowa. Profil badawczy centrum nie ogranicza się do zagadnień związanych z Górnym Śląskiem i Zagłębiem Dąbrowskim, jednak bazuje w dużym stopniu na wiedzy lokalnej i regionalnym kontekście jako punkcie wyjścia do badań komparatystycznych, które mają stanowić wkład we współpracę międzynarodową (transgraniczną).
Cele naukowe centrum obejmują prowadzenie badań o charakterze interdyscyplinarnym m.in. odpowiadających na pytanie, jak przejawy pamięci zbiorowej definiują społeczności/wspólnoty w obszarach przygranicznych, strefach migracji i etnicznie złożonych środowiskach społecznych. Zespół będzie dążył również do rozwijania międzynarodowej współpracy z innymi ośrodkami naukowymi.
Istotą badań prowadzonych w ramach centrum jest interdyscyplinarność, a także transdyscyplinarność, która zakłada brak wyraźnie zarysowanych rozgraniczeń między dyscyplinami. Zespół reprezentują następujące eksperci z dyscyplin naukowych takich jak historia, nauki o sztuce, literaturoznawstwo, nauki o polityce i administracji, nauki socjologiczne, nauki prawne.
Dyrektor centrum: prof. dr hab. Leszek Drong (leszek.drong@us.edu.pl)
Centrum Badań nad Bizancjum
W ramach centrum mają być prowadzone badania dotyczące kultury, historii oraz literatury Cesarstwa Bizantyńskiego (330–1453), ze szczególnym uwzględnieniem animal studies, enviromental studies oraz ekokrytycyzmu.
Biznatynistyka jako nauka interdyscyplinarna obejmuje tematy badane m.in. przez literaturoznawców, ale też historyków sztyki czy zooarcheologów. Zespół będzie dążył do włączenia w swoje szeregi przedstawicieli także innych dyscyplin.
Dotychczas w Uniwersytecie Śląskim prowadzono już badania nad Bizancjum. W uczelni organizowano konferencje międzynarodowe poświęcone temu zagadnieniu, w których uczestniczyli także zagraniczni eksperci. Powstanie centrum ma na celu zwiększenie międzynarodowej widzialności naukowców zajmujących się Bizancjum oraz umożliwić dalszy rozwój prowadzonych badań.
Dyrektor centrum: prof. dr hab. Przemysław Marciniak (przemyslaw.marciniak@us.edu.pl)
Centrum Badawcze Nowych Technik Genomowych
Impulsem do utworzenia centrum jest coraz powszechniejsze wykorzystywanie nowych technik genomowych (ang. new genomic techniques; NGT) nie tylko w nauce, ale również w medycynie oraz hodowli nowych odmian roślin czy ras zwierząt gospodarskich. Obecnie w Parlamencie Europejskim trwają prace zmierzające do dopuszczenia, na obszarze Unii Europejskiej, wykorzystania roślin uzyskanych metodami NGT do produkcji żywności i pasz. Oznacza to, że w niedługiej przyszłości należy spodziewać się znacznie większego wykorzystania NGT w przemyśle.
W związku z nielimitowanym wykorzystaniem tego typu organizmów w produkcji żywności oraz pasz należy spodziewać się dużo wyraźniejszego zainteresowania opisywanymi technikami wśród społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia ewentualnego wpływu konsumpcji produktów zwierających NGT na ludzki organizm.
W ramach centrum prace będą skupiały się w trzech głównych obszarach dotyczących:
- Rozwoju narzędzi NGT i metod otrzymywania nowych odmian roślin NGT ze szczególnym uwzględnieniem zbóż, w tym: metod selekcji roślin NGT, molekularnej charakterystyki genotypów NGT, sposobów rozróżniania roślin NGT i GMO (nauki biologiczne);
- Edukacji społeczeństwa w zakresie NGT oraz monitorowania nastawienia społeczeństwa odnośnie korzyści i zagrożeń wynikających z wykorzystania NGT w produkcji żywności i pasz, w tym: diagnozowanie postaw dotyczących stosowania NGT w żywieniu, kampanie społeczne zwiększające świadomość odnośnie różnic między NGT a GMO, zmniejszanie niepokojów wynikających z wykorzystania nowych technik w produkcji żywności oraz identyfikację czynników powodujących te niepokoje, badanie efektów wpływu NGT na kształtowanie się nawyków zakupowych i żywieniowych (psychologia);
- Zagadnień legislacyjnych związanych z możliwością prowadzenia prac badawczych w tym zamierzonego uwalniania do środowiska roślin NGT, dopuszczeniem do obrotu materiału siewnego odmian roślin NGT, ochroną prawną nowych odmian roślin NGT, a także identyfikacją roślin NGT oraz żywności uzyskanej z jej wykorzystaniem, w tym identyfikacji upraw roślin NGT, odróżnienie roślin NGT od GMO, kontrola nad wytwarzaniem i wprowadzeniem do obrotu żywności oraz pasz NGT (nauki prawne).
Dyrektor centrum: dr hab. Marek Marzec, prof. UŚ (marek.marzec@us.edu.pl)
Centrum Badań nad Dziedzictwem Nauki i Praktyki Prawa
Celem centrum jest stworzenie interdyscyplinarnej płaszczyzny do działań naukowych w dyscyplinach takich jak nauki prawne, literaturoznawstwo, nauki o sztuce, nauki o kulturze i religii oraz historia.
Do tej pory w Uniwersytecie Śląskim nie było jednostki, która stwarzałaby możliwość prowadzenia interdyscyplinarnych badań nad wytworami nie tylko nauki, ale również praktyki prawa. Takie spojrzenie umożliwia ujrzenie prawa w kontekście ciągłego cywilizacyjnego fenomenu w różnych kontekstach i perspektywach. Dzięki takiemu podejściu łatwiej będzie można zrozumieć zależności między przeszłością a współczesnością, także z punktu widzenia postępującej globalizacji i powiązanych z nią zmian.
Prace nad dziedzictwem nauki i praktyki prawa w ramach centrum będą obejmowały m.in. badania archeologiczno-prawne, zorientowane na analizę obiektów, które w przeszłości (szczególnie w okresie dwudziestolecia międzywojennego) spełniały ściśle określone funkcje w życiu prawnym społeczeństwa. Ponadto, członkowie zespołu będą zgłębiać dorobek wybitnych naukowców, żyjących w XX wieku prawników, a także przyjrzą się ich osiągnięciom.
Dyrektor centrum: dr Grzegorz Nancka (grzegorz.nancka@us.edu.pl)
Fot. Julia Agnieszka Szymala