Od 25 do 27 października 2017 roku w sali Rady Wydziału Filologicznego w Katowicach odbywać się będzie ogólnopolska konferencja naukowa pt. „Płeć awangardy”, której organizatorem jest Instytut Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego.
Spotkanie jest zaproszeniem do podjęcia interdyscyplinarnej refleksji nad niemal nieobecnym na gruncie polskiej humanistyki zagadnieniem relacji płci i awangardy. Pytając o „płeć awangardy”, organizatorzy wydarzenia chcą zastanowić się, na ile praktyki awangardowe umożliwiają reinwencję takich instytucji pojęciowych, jak „kobieta” i „mężczyzna”, a na ile przechowują i utrwalają tradycyjny model urządzenia płci. Perspektywa ta nie ogranicza się jednak do obecności czy raczej, zwłaszcza w polskiej literaturze i sztuce, nieobecności „kobiecej awangardy” i zadania pytania o powody niewielkiej aktywności kobiet jako autorek eksperymentatorskich gestów. Równie interesujące są awangardowe konstrukty kobiecości i męskości, jakie obserwować możemy w literaturze i sztukach plastycznych, a może zwłaszcza w awangardowych manifestach i innych wypowiedziach o charakterze metaartystycznym. Podjęcie tematu „płci awangardy” skłania również do prześledzenia w tej perspektywie założeń teoretycznych i filozoficznych dyskursów, zarówno tych należących do historii zachodniej myśli feministycznej, jak i tych rozwijających rozmaite teorie (neo)awangardy.
Jak pokazują doświadczenia kilku pokoleń filozofek i teoretyczek feministycznych, pytanie o płeć – ujmowaną zarówno w aspekcie ucieleśnionym, jak i usytuowanym (bo znakowanym przez rozmaite zmienne, takie jak: rasa, klasa, wiek, orientacja seksualna, pochodzenie etc.) – nie tylko znosi iluzję (płciowej) neutralności i wymusza konieczność myślenia przez pryzmat różnic, ale nade wszystko wyrasta z „polityki umiejscowienia” (Adrienne Rich) i dąży do praktykowania wiedzy usytuowanej (Donna Haraway), poszerzając ramy uznawalności o inne – dotychczas niedoreprezentowane – byty, podmioty, mniejszości. Awangardę rozumieć będziemy zatem jako szerokie spektrum praktyk dyskursywnych (politycznych, społecznych, historycznych, językowych, erotycznych, artystycznych), za pośrednictwem których płciowość może być artykułowana.
Uwaga uczestników konferencji będzie się koncentrować na awangardach historycznych, neoawangardach oraz aktualnych konsekwencjach oddziaływania awangardowego myślenia na literaturę i sztukę. Charakter awangardowego gestu, wymierzanego stale w tradycyjne instytucje sztuki i istniejące definicje sztuki, zmusza do rozszerzenia obszaru zainteresowania na wszystkie dziedziny artystycznej aktywności, a kosmopolityzm awangardy nakazuje z kolei zniesienie narodowych ram refleksji. Kluczowe jest zainteresowanie awangardowym pragnieniem zmiany społecznej – czy to poprzez samozniesienie sztuki, czy poprzez troskę o jej autonomię – które stanowić miałoby punkt wyjścia dla nowego programu/nowego sposobu organizacji społecznej, opartej na genderowej sprawiedliwości i równości partycypacji we wszystkich sferach życia społecznego, politycznego i kulturowego. Pytania o to, jak awangarda miałaby przekształcać świat, wiążą się z pytaniem o udział, jaki będą miały w tej zmianie ciała w ich dążeniu do poszerzenia ramy pojęciowej o wiązanie między systemem wyobrażeń dotyczących płci a polem społecznych i politycznych doświadczeń.
Wśród poruszanych zagadnień znajdą się następujące kwestie:
1. Historia, polityka, literatura:
- rola pisarek i artystek w historii ruchów awangardowych / kobiety jako autorki awangardowych gestów,
- awangardowe przestrzenie patriarchatu / konserwatyzm awangardowy,
- awangarda, militaryzm i płeć / wielka wojna, awangarda i wojna płci,
- emancypacyjny potencjał neoawangardy / awangarda i (nie)równość płci,
- czy projektowana przez awangardę publiczność ma płeć? / płciowa ekskluzywność awangardy,
- ekonomia, płeć i awangarda / „zniesienie sztuki” jako konsekwencja płciowo-klasowego usytuowania.
2. Fantazmaty:
- awangardowe fantazmaty kobiecości i męskości / artystki i artysty,
- manifesty i manifestacje męskości / czy istnieje „kobieca” awangarda?
- subwersywny charakter feministycznych manifestów awangardy / krytyka feministyczna a teoria awangardy / feministyczne projekty awangardowe.
3. Projekty:
- jak futuryści uwodzili kobiety? / jak futuryści nie uwiedli kobiet?
- kobieta jako obiekt surrealistycznych obsesji / męskie i kobiece reprezentacje ucieleśnionych podmiotów,
- skandal, szok i prowokacja a płeć,
- awangarda, neoawangarda i erotyka / awangardowa poetyka erotyzmu,
- écriture féminine (Cixous) i parler-femme (Irigaray), semiotyczne (Kristeva) jako przykłady feministycznych praktyk awangardowych,
- miasto, maszyna i płeć / postcyborgiczne manifestacje płciowości,
- selfie feminizm – zjawisko postawangardowe?
- queerowanie awangardy,
- transawangarda w perspektywie transpłciowości,
- performance i awangardowe wytwarzanie płci,
- minimalizm i postminimalizm jako artystyczne powtarzanie różnicy (płciowej).
Program konferencji (pdf)
