Uniwersytet Śląski w Katowicach

W ramach inicjatywy ProspectUS powołanych zostało siedem zespołów, w tym Komitet Sterujący Projektem. Podjęte przez członków poszczególnych grup działania miały służyć:

• analizie otoczenia Uniwersytetu Śląskiego obejmującej między innymi badanie: tendencji zmian cywilizacyjnych, stylów i sposobów życia społeczeństwa czy uwarunkowań politycznych w wymiarze krajowym i międzynarodowym, które mają wpływ na kierunki prowadzonych badań, ofertę dydaktyczną i plan rozwoju UŚ
• oraz analizie stanu uczelni, w tym działalności naukowej kadry w obszarze poszczególnych dyscyplin naukowych, poziomu współpracy badawczej oraz jakości kształcenia.

Głównym celem badań było rozpoznanie tych obszarów, które umocnią status Uniwersytetu Śląskiego jako uczelni badawczej.

Członkami zespołów zostali przedstawiciele różnych jednostek, pracownicy: naukowo-dydaktyczni, administracji oraz kadra zarządzająca.

Do współpracy zostali zaproszeni również eksperci zewnętrzni gwarantujący obiektywne spojrzenie na wspólne oczekiwania i cele.

Założenia projektu ProspectUS realizowane były przez członków siedmiu zespołów.

• Zespół ds. Opracowania Analizy Otoczenia Uczelni – został powołany w celu przeprowadzenia badań makrootoczenia z uwzględnieniem tendencji zmian cywilizacyjnych, stylów i sposobów życia społeczeństwa czy uwarunkowań politycznych w wymiarze krajowym i międzynarodowym,
• Zespół ds. Analizy Potencjału Rozwojowego Uczelni – w ramach prac którego prowadzone będą działania w zakresie:
  • diagnozy obszarów badawczych,
  • analizy poziomu współpracy badawczej z renomowanymi ośrodkami zagranicznymi,
  • analizy rozpoznawalności naukowej pracowników na arenie międzynarodowej,
  • analizy potencjału kadrowego uczelni,
  • analizy jakości kształcenia
  • oraz oceny jakości zarządzania uczelnią.
• Zespół ds. Oceny Strategicznej Sytuacji Uczelni uwzględniał w swoich badaniach między innymi analizę szans i zagrożeń dotyczących UŚ,
• Zespół Głównych Wykonawców koordynował prace realizowane przez poszczególne zespoły,
• Zespół Ekspertów ds. Opracowania Strategii miał za zadanie przygotować założenia długoterminowego planu rozwoju uczelni,
• a także Zespół ds. Komunikacji Strategii – jego członkowie dbali o jakość komunikacji oraz przekaz informacji dotyczących projektu pracownikom uczelni.

Przebieg prac koordynował Komitet Sterujący Projektem, którego kierownikiem był prof. dr hab. Andrzej Kowalczyk, rektor Uniwersytetu Śląskiego w latach 2016–2020.

W pierwszym kwartale 2019 roku zespoły działające w ramach projektu ProspectUS gromadziły i analizowały dane, które stały się podstawą do opracowania założeń nowej strategii Uniwersytetu Śląskiego.

W prowadzonych badaniach pod uwagę wzięte zostały: otoczenie uczelni oraz jej potencjał rozwojowy.

Członkowie zespołów zmierzyli się z zadaniem wykonania analiz obejmujących niemal każdą sferę dotyczącą uczelni i mogących przyczynić się do umocnienia pozycji śląskiej Alma Mater.

Mając świadomość wyzwania i jego znaczenia dla rozwoju uniwersytetu, liderzy wraz ze swoimi grupami pozyskiwali z różnych źródeł dane ilościowe i jakościowe, aby następnie wybrać najważniejsze obszary i wspólnie zinterpretować zebrany materiał.

Dlaczego analizy stanu i otoczenia uczelni były istotne?

Po pierwsze, umożliwiły wskazanie mocnych stron wyróżniających Uniwersytet Śląski na tle innych szkół wyższych.

Po drugie, na podstawie wyników analiz można było zbudować oparty na rzetelnych danych obraz uczelni.

Po trzecie, pozwoliły zaplanować rozwój najważniejszych obszarów funkcjonowania Uniwersytetu Śląskiego, w tym wskazać działania służące wzmocnieniu jego pozycji badawczej.

W wykonanie analiz włączyło się ponad stu pracowników: naukowych, dydaktycznych i administracyjnych, a także przedstawiciele studentów i doktorantów.

Przeprowadzono:

• badania ankietowe, fokusowe oraz wywiady eksperckie adresowane m.in. do pracowników, studentów, doktorantów, kandydatów na studia, przedstawicieli samorządu i biznesu oraz innych osób, których zdanie jest ważne dla opracowania założeń planu rozwoju uczelni,
• analizy treści: materiałów zastanych, dokumentów, stron internetowych, materiałów archiwalnych itd.

W analizie makro- i mikrootoczenia uczelni pod uwagę wzięte zostały takie aspekty, jak:

• czynniki ekonomiczne w wybranych sektorach, m.in. w rządowym, przedsiębiorstw czy szkolnictwa wyższego,
• konkurencyjność na poziomie kształcenia,
• losy absolwentów,
• oczekiwania pracodawców względem kompetencji i kwalifikacji kandydatów na dane stanowisko,
• współpraca z ekspertami zewnętrznymi wspierającymi działalność uczelni.

Analiza obszarów badawczych uczelni obejmowała m.in.:

• potencjał rozwojowy dyscyplin naukowych,
• poziom współpracy badawczej z renomowanymi ośrodkami, w tym analizę mobilności naukowej,
• strukturę grantów badawczych.

W obrębie analizy rozpoznawalności naukowej na arenie międzynarodowej pod uwagę wzięte zostały wskaźniki cytowań, publikacji, a także liczba pracowników Uniwersytetu Śląskiego posiadających swoje profile w takich serwisach, jak: ORCID (Open Researcher and Contributor ID), Google Scholar, ResearchGate oraz Academia.edu.

Kolejna część analiz dotyczyła potencjału kadrowego uczelni. Jeden z zespołów dokonał również analizy jakości zarządzania uczelnią, w tym jej potencjału finansowego oraz technologicznego.

Wyniki badań oraz opracowane raporty stały się podstawą przeprowadzenia analizy SWOT, która pozwoliła nie tylko wskazać mocne i słabe strony funkcjonowania uczelni, lecz również potencjalne szanse i zagrożenia dostrzegane w jej otoczeniu.

Zmiany wynikające z wprowadzania tzw. Ustawy 2.0 dotyczyły niemalże każdej sfery nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce, w tym także zasad ewaluacji, od których zależy sposób funkcjonowania uczelni. Dotychczas parametryzacji poddawane były wydziały lub instytuty. Według nowych kryteriów decydującej ocenie podlegać będą dyscypliny naukowe.

W wyniku ostatniej parametryzacji Uniwersytet Śląski znalazł się w gronie uczelni zakwalifikowanych do udziału w programie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pn. „Strategia doskonałości – uczelnia badawcza”. UŚ uczestniczy w programie, realizując projekt „ProspectUS – koncepcja umacniania pozycji badawczej”.

26 marca 2019 roku MNiSW ogłosiło nowe przedsięwzięcie pozwalające kontynuować podjęte działania. Do konkursu pn. „Inicjatywa doskonałości – uczelnia badawcza” mogły przystąpić wszystkie szkoły wyższe zakwalifikowane do wcześniejszego programu, a zatem również nasza uczelnia.

Zgodnie z założeniami, ocenie poddane zostały planowane działania służące podniesieniu międzynarodowego znaczenia działalności uczelni, a rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło w czwartym kwartale 2019 roku. W trybie konkursowym wyłonionych zostało dziesięć najlepszych uczelni, które otrzymują dodatkowe dofinansowanie w wysokości 10% kwoty subwencji – są to środki przeznaczone na podnoszenie poziomu jakości działalności naukowej oraz kształcenia. Uniwersytet Śląski wśród 20 najlepszych uczelni badawczych w Polsce znalazł się na 13 pozycji, wyprzedzając m.in. takie uczelnie, jak Uniwersytet Łódzki czy Uniwersytet Gdański.

Niezależnie od wyników konkursu, w 2021 roku zostanie przeprowadzona kolejna ewaluacja jakości działalności naukowej uczelni – już w oparciu o nowe zasady wynikające z ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Ocenie poddane zostaną osiągnięcia z lat 2017–2020. Zgodnie z publikowanymi komunikatami Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, od wyników ewaluacji zależeć będą m.in. przyznawane poszczególnym dyscyplinom uprawnienia do: prowadzenia studiów, szkół doktorskich, nadawania stopni i tytułów, samodzielnego tworzenia kierunków studiów, a także wysokość środków finansowych otrzymywanych z budżetu państwa.

W związku z tym wspólnota akademicka podjęła szeroko zakrojone działania służące umocnieniu pozycji badawczej Uniwersytetu Śląskiego, aby w wyniku zbliżającej się ewaluacji śląska Alma Mater pozostała w gronie najlepszych uczelni oferujących kształcenie na najwyższym poziomie i realizujących projekty badawcze o światowym znaczeniu. Wiąże się to nie tylko z prestiżem, lecz również z możliwością ubiegania się o dodatkowe środki finansowe przeznaczone m.in. na prowadzenie badań, doskonalenie jakości kształcenia oraz poprawę warunków pracy.

Umacnianie pozycji badawczej Uniwersytetu Śląskiego nadało więc kierunek działaniom, w efekcie których opracowywane były założenia strategii rozwoju uczelni. Wykonane w pierwszym kwartale 2019 roku prace w ramach projektu ProspectUS miały charakter diagnostyczny i służyły przede wszystkim analizie stanu uniwersytetu oraz jego otoczenia w następujących obszarach: kadra, nauka, kształcenie, infrastruktura, współpraca z otoczeniem oraz widzialność. Interpretacja zgromadzonych danych oraz wyłaniający się na tej podstawie obraz śląskiej Alma Mater pozwoliły zbudować plan jej rozwoju oparty na wykorzystaniu mocnych stron oraz zidentyfikowaniu tych obszarów, które wymagają udoskonalenia.

W opracowywanych założeniach nowej strategii rozwoju ważne były konkretne, ambitne i osiągalne cele. Zaproponowane zostały także wskaźniki, które umożliwią weryfikowanie etapów realizacji celów opisanych w dokumencie.

Projektowanie wspólnej przyszłości było i jest wyzwaniem. Wymagało bowiem zachowania równowagi pomiędzy wdrażaniem wzorcowych rozwiązań stosowanych już przez wiodące polskie i zagraniczne ośrodki naukowe a szukaniem własnej drogi wyznaczanej tym, co w Uniwersytecie Śląskim jest unikatowe. Narzucało również konieczność budowania takiej wizji uczelni, która nie tylko nie wykluczy nikogo ze wspólnoty akademickiej, lecz także wzmocni poczucie tożsamości jej członków.