Od 30 listopada do 20 grudnia 2023 roku w formie online na platformie Zoom odbędzie się seria wykładów i spotkań online z przedstawicielami ludności rdzennej z Północno-Zachodniego Wybrzeża Kanady. Wykłady wygłoszą dr Mique’l Dangeli (Tsimshian Nation of Metlakatla, Alaska) oraz Andy Wilson (Naród Haida) z Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie, którzy przyjęli zaproszenie dr hab. Eugenii Sojki oraz zespołu badawczego Trans-Indigena – międzynarodowe studia nad artystycznymi ekspresjami kultur lokalnych i rdzennych oraz mniejszości kulturowych Instytutu Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego.
Wykłady poświęcone będą rdzennym kulturom Północno-Zachodniego Wybrzeża Kanady oraz archipelagu Haida Gwaii, ze szczególnym naciskiem na dekolonialną historię tych regionów i suwerenność kulturową. Badacze będą omawiali rdzenne sztuki performatywne i wizualne jako alternatywne formy odzyskiwania, zdobywania i przekazywania wiedzy.
Oba wydarzenia stanowią ważny element badań oraz dydaktyki dotyczącej znaczenia i roli humanistyki indygenicznej (Indigenous Humanities) we współczesnym świecie – humanistyki zaangażowanej, transformacyjnej, promującej podejście holistyczne, respektującej alternatywne sposoby poznania. Celem wykładów jest również zachęcenie do autokrytycznej transkulturowej refleksji i pozytywnego waloryzowania dziedzictwa własnej lokalnej kultury.
Wykłady skierowane są do studentek i studentów Wydziału Humanistycznego UŚ, doktorantek i doktorantów, pracowniczek i pracowników naukowo-dydaktycznych i dydaktycznych UŚ, a także do uczennic i uczniów klas kanadystycznych w I Liceum Ogólnokształcącego w Żorach oraz wszystkich innych zainteresowanych osób.
Harmonogram spotkań
Wykłady dr Mique’l Dangeli
- 30 listopada 2023 r. (czwartek), godz. 10.00–11.30: „Contemporarily Traditional/Traditionally Contemporary: Dramaturgical Process of the Ridicule Dance and assertions of dancing Sovereignty in the work of the Git Hayetsk Dancers” („Współczesność tradycji / tradycyjność współczesności. Dramaturgiczny proces Tańca Ośmieszającego i manifestacja suwerenności tańca w twórczości tancerzy Git Hayetsk”)
- 7 grudnia 2023 r. (czwartek), 18.00–19.30: „Dancing Our Archive: Bringing to Life the Photography of Tsimshian First Nations Benjamin Alfred Haldane” („Taniec jako archiwum. Ożywienie fotografii Benjamia Alfreda Haldane’a reprezentującego Pierwsze Narody Tsimshian”)
- 14 grudnia 2023 r. (czwartek), 18.00–19.30: „Dancing Sovereignty: Politics and Protocol in Northwest Coast First Nations Dance” („Suwerenność tańca: polityka i protokół w tańcu Pierwszych Narodów Północno-Zachodniego Wybrzeża Kanady”)
Wykłady Andy’ego Wilsona
- 7 grudnia 2023 r. (czwartek), 10.00–11.30: „Residential schools, Indian Schools and Indian Hospitals – colonial legacies” („Szkoły rezydencjalne, dzienne szkoły dla Indian oraz szpitale dla Indian”)
- 13 grudnia 2023 (środa), 18.00–19.30: „Revival of Haida Culture: Canoe Journeys and Haida Heritage Sites” („Odrodzenie kultury Haida: wyprawy tradycyjnymi oceanicznymi kajakami oraz miejsca dziedzictwa kulturowego społeczności Haida”)
- 20 grudnia 2023 r. (środa), 18.00–30: „Repatriation of the Remains and Artefacts of Haida Ancestors and the Canadian Reconciliation Policy with Indigenous People – Cultural Dilemmas” („Repatriacja szczątków przodków i kulturowych przedmiotów narodu Haida a polityka pojednania Kanady z ludnością rdzenną – dylematy kulturowe”)
Biogramy gości
Dr Mique’l Dangeli
Pochodzi z narodu Tsimshian z Metlakatla na Alasce; urodziła się i wychowała w rezerwacie indiańskim na wyspie Annette.
Jest profesorką w School of Creative Arts na University of the Fraser Valley w Abbotsford w Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie. Specjalizuje się w rdzennych sztukach performatywnych, fotografii i rewitalizacji językowej, bada problematykę odrodzenia kulturowego i suwerenności kulturowej, rdzennych protokołów, dekolonizacji oraz rdzennej własności kulturowej. Jest również tancerką, choreografką i kuratorką.
Jej badania pokazują, iż rdzenne procesy twórcze są praktykami i aktami suwerenności. Analizując rdzenne tańce, dr Mique’l Dangeli mówi o „suwerenności tańca”, który manifestuje przynależność kulturową, wprowadza w życie rdzenny protokół, potwierdza alternatywne epistemologie, prawo do ziemi i dziedziczne przywileje rdzennej ludności.
Jako jedna z najmłodszych osób posługujących się językiem Sm’algya̱x na poziomie zaawansowanym, opracowuje programy nauczania oraz sama uczy tego języka zarówno na kursach skierowanych do społeczności rdzennych, jak i na uniwersytecie. Jest również mentorką uczniów i nauczycieli zaangażowanych zarówno w naukę tego języka, jak i tworzenie programów nauczania od przedszkola do szkoły średniej.
Zaangażowanie dr Mique’l Dangeli w rewitalizację języka Sm’algya̱x jest podstawą jej praktyki artystycznej w rodzinnej grupie tanecznej Git Hayetsk Dancers, którą od 2003 roku prowadzi ze swoim mężem, artystą i rzeźbiarzem Mike’m Dangeli (Naród Nisga’a). Zespół Git Hayetsk Dancers jest znaną w Ameryce Północnej grupą taneczną specjalizującą się w dawnych oraz nowo tworzonych pieśniach i tańcach z maskami Pierwszych Narodów Północno-Zachodniego Wybrzeża Kanady. Zespół ten prezentował swoją twórczość m.in. w Gibney Dance Center w Nowym Jorku, National Art Centre w Ottawie, National Museum of the American Indian w Waszyngtonie i wielu innych centrach kultury oraz uniwersytetach. Dr Mique’l Dangeli była artystką-rezydentką w zespole Marrugeku, jednym z najbardziej cenionych przez krytyków australijskich zespołów tańca rdzennego i interkulturowego. Podczas pobytu w Gadigal Country (znanym również jako Sydney) była także stypendystką w Powerhouse Museum, gdzie prowadziła badania nad historią tańca w zbiorach twórczości Pierwszych Narodów.
Andy Wilson
Jest synem wodza Skedansa z narodu Haida. Urodził się w wielodzietnej rodzinie w miejscowości Skidegate. Od najmłodszych lat wartości i kultura narodu Haida kształtowały jego tożsamość. Wzrastał w kulturze Haida, ale przeżył traumę jako uczeń dziennej szkoły dla Indian (Indian Day School) oraz doświadczył wielu innych negatywnych następstw kolonialnej polityki rządu kanadyjskiego w stosunku do ludności rdzennej.
Od późnych lat 70. XX wieku Andy Wilson odgrywa kluczową rolę w rewitalizacji kultury i sztuki Haida; zaangażowany był m.in. w program Haida Gwaii Watchmen [Strażnicy Haida Gwaii], którego celem jest ochrona dziedzictwa kulturowego i naturalnego narodu Haida na terenach znajdujących się obecnie w granicach Rezerwatu Parku Narodowego Gwaii Haanas. Był dyrektorem Fundacji Billa Reida, prezesem maratonu „Totem to Totem” oraz organizatorem wypraw i wyścigów tradycyjnymi kajakami oceanicznymi (budowanymi z jednego ogromnego drzewa cedrowego), które są integralną częścią kultury Haida. Uczestniczył m.in. w wyprawach z Haida Gwaii do Hydaburg na Alasce, z Vancouver do Haida Gwaii oraz w tygodniowej wyprawie odbywającej się na Sekwanie we Francji.
Jako aktywista kulturowy jest zaangażowany w prace Komitetu Repatriacyjnego Haida, zajmującego się procesem repatriacji dków narodu Haida, z muzeów, uniwersytetów i prywatnych kolekcji w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i Europie. Odzyskał też utraconą wiedzę dotyczącą sztuki tworzenia drewnianych skrzyń o różnym przeznaczeniu, które są charakterystyczne dla społeczności północno-zachodniego wybrzeża Kanady (bentwood boxes). Skrzynie te przygotowuje się z jednej deski cedrowego drewna, którą poddaje się długiemu procesowi zmiękczania pod wpływem pary. Wiedzę o tej tradycyjnej metodzie zdobył od starszyzny, dzięki czemu wykonał setki skrzyń ozdobionych wzorami typowymi dla rdzennej sztuki Haida, przyczyniając się do jej rewitalizacji. Od lat przekazuje tę wiedzę młodzieży w organizowanych przez siebie warsztatach.
Andy Wilson ceniony jest jako mediator kulturowy oraz ambasador kultury Haida, wygłasza wykłady na uniwersytetach i konferencjach w Kanadzie, USA i w Europie; jest też tłumaczem kulturowym dla filmowców, dygnitarzy, urzędników państwowych i naukowców, którzy odwiedzają Haida Gwaii. Przekazuje swoją wiedzę o kulturze i historii narodu Haida w filmach dokumentalnych oraz w wywiadach radiowych i telewizyjnych.
