W każdym z 50 Tygodni w Mieście Nauki publikujemy tekst o wybranych badaniach prowadzonych w danej tematyce przez naukowców z uczelni wchodzących w skład Konsorcjum Akademickiego – Katowice Miasto Nauki. Teksty dają wgląd w różnorodność zagadnień poruszanych przez naukowców oraz pokazują, jaki potencjał badawczy drzemie w uczelniach tworzących konsorcjum.
| Agnieszka Kliks-Pudlik |
Tydzień Humoru jest ósmym spośród 50 tygodni w Mieście Nauki. Badacze z uczelni tworzących Konsorcjum Akademickie – Katowice Miasto Nauki wykazują, że humor odgrywa ważną rolę w długotrwałych związkach i że terapia śmiechem wspomaga rehabilitację.
– W trakcie Tygodnia Humoru chcemy pokazać, co nauka ma do powiedzenia na temat humoru, śmiechu i uśmiechu oraz że sam humor stanowi zarówno temat, jak i motor interesujących badań naukowych prowadzonych w bardzo różnych perspektywach – podkreśla kurator Tygodnia Humoru dr Łukasz Jach, prof. UŚ, który jest psychologiem i socjologiem związanym z Instytutem Psychologii na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego.
Nauka dowodzi, że śmiech to zdrowie | fot. Gabrielle Henderson z Unsplash
Psychologia humoru
Dr Łukasz Jach, prof. UŚ zajmuje się psychologią ewolucyjną, psychologią humoru i psychologią nauki. Tłumaczy, że znalezienie jednej, kompleksowej metody badania humoru, która w pełni odda jego istotę, jest po prostu niemożliwe. – Humor pełni wiele różnych funkcji w naszym życiu. Z żartów można śmiać się samemu w domowym zaciszu, ale jednocześnie humor często pełni funkcję istotnego narzędzia w naszych kontaktach z innymi ludźmi. Każda funkcja wymaga więc nieco innego podejścia – dodaje.
W jednej ze swoich ostatnich publikacji naukowiec dowodzi, że humor odgrywa ważną rolę w długotrwałych związkach. Dr Łukasz Jach, prof. UŚ wraz ze współpracownikami wykazał m.in. że to mężczyźni zgłaszają, że żartują więcej niż ich partnerki (co one same potwierdzają), a robią to, by podkreślać swoje pozytywne cechy. Ponadto mężczyźni mogą być bardziej skłonni do śmiania się z żartów swoich partnerek po latach związku niż na jego początku.
Co ciekawe, wyższe poczucie dopasowania w związku cechowało osoby, które częściej śmiały się z dowcipów swoich partnerów, których partnerzy częściej zauważali ten śmiech i które lepiej oceniają jakość żartów swoich partnerów. Dodatkowo mężczyźni, którzy oceniali jakość własnych żartów jako gorszą, ale jakość żartów swoich partnerek jako lepszą – deklarowali wyższe poczucie dopasowania w związku.
W innej swojej publikacji badacz dowodził, że mężczyźni, którzy mają tendencję do opowiadania dowcipów nastawionych na budowanie pozytywnej atmosfery w relacjach z innymi są silniej nastawieni na poprawianie własnego wizerunku społecznego.
Humorowi dr Łukasz Jach, prof. UŚ poświęcił także swoją popularnonaukową książkę pt. „Od ucha do ucha. Homo sapiens się śmieje” (Wydawnictwo Poznańskie, seria Zrozum). Przez pryzmat psychologii, antropologii i kognitywistyki wymienia w niej różne funkcje humoru oraz mechanizmy okazywania rozbawienia. Przechodząc od koncepcji najsłynniejszych greckich filozofów przez wyniki najnowszych badań aż do rozpracowywania dowcipów – opisuje, dlaczego w ogóle coś może bawić.
Humorystyczna gra słów
Z kolei językoznawcy interesują się humorem językowym, którego odmian jest mnóstwo.
– Należą do nich ironia i sarkazm, parodia i satyra, wszelkiej maści dowcipy oraz kalambury słowne, w języku polskim najczęściej określane po prostu jako gra słów. Można je znaleźć m.in. w sloganach reklamowych (Żubr czeka na polanie), hasłach promujących miejscowości (Żyję i pracuję po łódzku), tytułach programów radiowych i telewizyjnych (Cztery struny świata) czy wreszcie w tematach serii powiązanych ze sobą tematycznie wykładów (O humorze i humorach) – wskazuje dr hab. Agnieszka Solska z Instytutu Językoznawstwa na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego.
Naukowczyni w swoich najnowszych badaniach po lupę wzięła kulturowe osadzenie języka i stara się m.in. dociec, skąd się wziął używany w krajach anglojęzycznych zwrot Pardon the pun, sygnalizujący zwyczaj przepraszania za kalamburową grę słów. Próbuje również ustalić, czy rzeczywiście w 2014 roku w pewnym azjatyckim kraju wydano kalamburom wojnę, a jeśli tak, to dlaczego.
Terapia śmiechem
Śmiech może też być elementem terapii. – Geloterapia to metoda leczenia oparta na założeniu, że spontaniczny śmiech pomaga odreagować stres, łagodzi konflikty i frustracje. W trakcie terapii śmiechem uczestnicy śmieją się, nabierając dystansu do siebie i doznawanych problemów – tłumaczy związana z Śląskim Uniwersytetem Medycznym dr n. med. i n. o zdr. Joanna Smolarczyk. Prowadziła badania, w których elementami programu rehabilitacyjnego była m.in. terapia śmiechem.
Geloterapia może służyć profilaktyce wielu schorzeń oraz realnie przyczynić się do poprawy stanu zdrowia pacjentów. Według niektórych specjalistów, odpowiednia dawka śmiechu wspomaga leczenie nowotworów, depresji, chroni przed chorobami sercowo-naczyniowymi, redukuje ból, ułatwia odchudzanie oraz wpływa korzystnie na stan skóry.
Dlaczego tak się dzieje? – Podczas śmiechu zachodzą konkretne reakcje fizjologiczne: wzrost poziomu endorfin przy jednoczesnym spadku stężenia kortyzolu i adrenaliny, co zmniejsza dolegliwości bólowe oraz redukuje poziom stresu, a także dochodzi do wdychania większej ilości powietrza, co prowadzi do intensywnego dotlenienia organizmu, a tym samym do odżywienia wszystkich komórek ciała – wskazuje dr Joanna Smolarczyk.
Pełny program Tygodnia Humoru na stronie wydarzenia.