W każdym z 50 tygodni w Mieście Nauki publikujemy tekst o wybranych badaniach prowadzonych w danej tematyce przez naukowców z uczelni wchodzących w skład Konsorcjum Akademickiego – Katowice Miasto Nauki. Teksty dają wgląd w różnorodność zagadnień poruszanych przez naukowców oraz pokazują, jaki potencjał badawczy drzemie w uczelniach tworzących konsorcjum.
| Agnieszka Kliks-Pudlik |
Tydzień Żywności to czwarty z 50 tygodni w Mieście Nauki. Wiele wydarzeń obraca się wokół niedawno zakończonego europejskiego projektu badawczego, w który byli zaangażowani naukowcy ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Badaczom przyświecało hasło: „zdrowe żywienie dla zdrowej przyszłości”.
– Spożywanie posiłków to nie tylko absolutnie podstawowa potrzeba biologiczna, ale również kwestia wysokiej jakości życia, kształtowana od najmłodszych lat. Dlatego tak ważna jest jakość produktów spożywczych, które dzieci jedzą w szkolnych i przedszkolnych stołówkach, a którym przyjrzeliśmy się w naszych badaniach – mówi kuratorka Tygodnia Żywności dr Katarzyna Brukało, dietetyczka kliniczna i specjalistka zdrowia publicznego z Zakładu Polityki Zdrowotnej na Wydziale Zdrowia Publicznego w Bytomiu w Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach.
– Spożywanie posiłków to nie tylko absolutnie podstawowa potrzeba biologiczna, ale również kwestia wysokiej jakości życia, kształtowana od najmłodszych lat – mówi kuratorka Tygodnia Żywności dr Katarzyna Brukało | fot. Victoria Shes z Unsplash
Jednymi z głównych celów projektu pn. Best Re-MaP „Healthy Food for a Healthy Future” były monitoring i analiza jakości produktów spożywczych zamawianych do szkolnych i przedszkolnych stołówek w ramach zamówień publicznych.
Jak tłumaczy dr Katarzyna Brukało, polskie przepisy w tym zakresie są bardzo ogólne: – Możemy w nich przykładowo przeczytać, że codziennie na talerzach dzieci powinny pojawić się co najmniej dwie porcje mleka lub produktów mlecznych. Tylko że nie wiemy nic o ich jakości. O tym, czy będą to np. jogurty z mlekiem w proszku, czy tylko z mlekiem i kulturami bakterii decyduje osoba, który składa zamówienie publiczne.
W tym celu zespół badaczy z SUM przeanalizował ponad 1000 zamówień publicznych, które były realizowane w Polsce w latach 2022–2023. Okazało się, że tylko w 37% z nich pojawiły się jakiekolwiek kryteria np. że jogurt ma mieć określoną kaloryczność czy skład.
Efektem pracy badaczy są szczegółowe raporty oraz bezpłatny podręcznik z naukowo opracowanymi kryteriami zrównoważonych zamówień publicznych, kryteriami jakościowymi produktów spożywczych oraz wskazówkami dotyczącymi profesjonalnych procedur zakupowych.
– Publikacja jest nieocenionym źródłem wiedzy dla wszystkich zainteresowanych tematem zakupu żywności dla instytucji publicznych, takich jak placówki edukacyjne czy opieki społecznej – wskazuje dr Katarzyna Brukało.
Badania naukowców z SUM będą kontynuowane w kolejnym europejskim projekcie pod akronimem JA-PreventNCD, w którym Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach jest głównym partnerem. Celem tej inicjatywy są działania mające zredukować choroby przewlekłe i onkologiczne oraz poprawić ich wykrywanie i monitorowanie.
Społecznie i odpowiedzialnie
Z żywnością powiązany jest również temat jej (nie)marnowania, czego przykładem są takie inicjatywy jak lodówki społeczne (dzięki wolontariuszom trafia do nich żywność o krótkim terminie ważności, z której mogą skorzystać potrzebujący). Dr Grzegorz Głupczyk z Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego przekonuje, że profilaktykę społeczną, którą zajmuje się w swojej pracy naukowej, można połączyć z ideą foodsharingu.
– Trzonem obu zagadnień jest edukacja i wolontariat. W idei foodsharingu widzę jeszcze jedną, dodatkową przestrzeń do zaangażowania osób nieletnich w prace na rzecz własnej społeczności lokalnej. W ten sposób można połączyć ideę sprawiedliwości naprawczej z budowaniem świadomości społecznej w wielu obszarach – wskazuje dr Grzegorz Głupczyk.
Program Tygodnia Żywności znaleźć można na stronie wydarzenia.