Uniwersytet Śląski w Katowicach

Stan pokrywy śnieżnej jest efektem jednoczesnego oddziaływania i zmienności wielu elementów i czynników meteorologicznych, takich jak temperatura powietrza, opady atmosferyczne, promieniowanie słoneczne, a pośrednio również cyrkulacja atmosferyczna. Pokrywę śnieżną można więc uznać za wskaźnik kompleksowo odzwierciedlający warunki okresu zimowego, a jej zmiany i zmienność – za wskaźnik zmian klimatycznych zimy.

Zespół w składzie dr hab. Katarzyna Piotrowicz, prof. UJ z Instytutu Geografii i Zagospodarowania Przestrzennego UJ oraz dr hab. Małgorzata Falarz, prof. UŚ z Instytutu Nauk o Ziemi UŚ zajął się badaniem zmian i zmienności pokrywy śnieżnej w Krakowie w stuleciu 1921/22-2020/21 i w dwóch jego podokresach obejmujących lata powolnego i szybkiego rozwoju terytorialnego, urbanistycznego i przemysłowego Krakowa (odpowiednio: 1921/22-1960/61 i 1961/62-2020/21). Analizie poddano wieloletnią zmienność liczby dni z pokrywą śnieżną, maksymalnej grubości warstwy śniegu, dat początku i końca zalegania pokrywy śnieżnej w sezonie zimowym, potencjalnego okresu występowania pokrywy śnieżnej oraz współczynnika trwałości.

Kierunki zmian pokrywy śnieżnej w ostatnich 100 sezonach zimowych w Krakowie są adekwatne do globalnych zmian temperatury powietrza przedstawianych w ostatnich raportach IPCC: do końca lat 50. XX wieku brak jest znaczących tendencji lub obserwuje się tylko niewielkie trendy, od początku zaś lat 60. XX wieku widoczne są szybkie zmiany analizowanych charakterystyk pokrywy śnieżnej. W ostatnich 60 latach (1961/62-2020/21) do wpływu zmian globalnych dołączył w Krakowie wpływ rozwoju terytorialnego, demograficznego i przemysłowego miasta, powodując znaczące trendy ujemne pokrywy śnieżnej o wartościach względnych wynoszących poniżej -9% na 10 lat, zarówno w przypadku czasu zalegania pokrywy śnieżnej, jak i maksymalnej jej grubości w sezonie zimowym; zmiany te są istotne statystycznie. W całym stuleciu (1921/22-2020/21) oraz w drugiej jego części (1961/62-2020/21) obserwuje się również spadek trwałości pokrywy śnieżnej. Główną i bezpośrednią przyczyną ujemnych trendów pokrywy śnieżnej w południowej Polsce jest zmiana warunków termicznych, które w okresie zimowym i wiosennym wykazują dodatnią istotną statystycznie tendencję. Ważne znaczenie ma również zimowa cyrkulacja atmosfery, a zwłaszcza adwekcja powietrza z sektora zachodniego przynosząca nad południową Polskę relatywnie ciepłe powietrze znad Atlantyku.

Badania sfinansowano w ramach konkursu Małe Projekty 2022 z rezerwy Dyrektora Instytutu Nauk o Ziemi.

Źródło:

Piotrowicz K., Falarz M., 2023.The change and variability of snow cover in Kraków in a 100-year observation series. Quaestiones Geographicae, 42(3), p. 213-222. https://doi.org/10.14746/quageo-2023-0031

Autor notatki: dr hab. Małgorzata Falarz, prof. UŚ